“Zamantı” ilk olarak Anadolu uygarlıkları döneminden alan bir ırmak… Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinin Viranşehir köyünden doğan bu ırmak için ilk zamanlar Onopniktes ismi verilmiş. Sonra da Tzamandos, Samandos, Samandu, Simadu, Simandav, Zamandu gibi adlarla anılan bu ırmak nihayet “Zamantı” olarak son şeklini alnıştır.
Bu topraklar, Uygarlıkların eşiği Anadolu, birçok kavimleri de misafir etmiştir. Nihayet son misafirler gelmiş akın akın ve buraları son yurt olarak kabul etmişler. Yüzyıllar boyu Anadolu onlara kucak açmış. II. Kılıç Arslan bir durumdan istifade ederek Kayseri ve Zamantı havalisini Selçuklu toprağına katarken (1165) ilelebet yörenin Türk olacağının müjdesini de vermiş sanki. Eski Anadolu dillerine dayanan bu sözcüğün anlamı ‘’kutlu ana tanrıçanın halkı’’ demektir. “Zamantı” ilk çağ Kapadokya’sında önemli akarsulardan biri olmakla birlikte, büyük bölümü doğduğu Kayseri ili topraklarında yer alan bir ırmaktır. Kayseri’inin Pınarbaşı, Tomorza, Develi ve Yahyalı ilçelerinden geçerek Seyhan nehrine dökülür. Seyhan nehrinin en uzun ve en önemli kaynağını oluşturan Zamantı Suyu, Uzunyayla’dan Seyhan nehrine kadar 308 km. mesafe kathetmektedir.. Zamantı Ovası, Zamantı Kalesi, Zamantı Köyleri, Zamantı Nahiyesi gibi yöremizde bu ismin kullanıldığı birçok yer mevcuttur.
Dulkadirli Döneminde Zamantı kazası, sancağın kuzeybatısında, Tahtalı dağları üzerindeki Soğanlı ve Gövdeli dağları ile batıda Korumaz Dağı, kuzey ve kuzeydoğuda Uzunyayla arasında kalan sahada bulunmaktadır. Bugün Kayseri’ye bağlı Pınarbaşı ve Pazarören bu bölgede olduğu gibi, Bünyan ilçe merkezi hariç, Bünyan ilçesinin köylerinin büyük bölümü, bugünkü Tomarza, Akkışla, Sarıoğlan ilçelerinin tamamına yakını ve Talas ilçesinin bir kısım köyleri Zamantı kazası içinde kalmatadır. Dulkadirli devleti, 1337 yılına Kahramanmaraş ve Elbistan çevresinde kurulmuştur ve kurucusu Zeyneddin Karaca Bey’dir.
Dulkadirlilerin, Zamantı bölgesinde önemli izler bırakmasından anlıyoruz ki Maraş’tan Orta Anadolu’ya açılan önemli bir kapı olan Zamantı geçidi; özellikle Karaca Bey’in oğlu Halil Bey zamanından beri Dulkadirlilerin eline geçmişti. Kayseri’nin Melikgazi köyündeki Zamantı Kalesi, Zamantı nahiyesinde önemli bir mevki idi. Civar köyler, Zamantı nahiyesine bağlı olduğu gibi, Çörümşek, Pınarbaşı, Hınzır, Gömülgen ve Göstere adı verilen küçük idari birimler de Zamantı nahiyesinin içinde yer alıyordu. Maraş tahrir defterleri incelendiğinde Zamantı nahiyesinin bugünkü Pınarbaşı, Bünyan, Sarıoğlan, Akkışlae Tomarza ilçelerinin büyük bir bölümünü içine aldığını ve önemli bir yerleşim alanı olduğunu görüyoruz.
Bölgedeki köylere yerleştirilen Dulkadirli sipahileri, Dulkadirli Türkmenlerinin yörede önemli bir yekün teşkil ettiklerini de göstermektedir. Bu konuda en çarpıcı örnek Halil Bey’in ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi Süli Bey’in adını taşıyan Kayseri Sancağında, Develi Zamantı bölgesinde tespit edilmiş olmasıdır. Kayseri Sancağı yörüklerinden olan oymak 1484 yılında 15 tane nüfusa sahipken 1584 yılında Hisartepe’de 118 hane olarak kayıt altına alınmıştır. Dulkadirli Beylerinden Sülü Bey’in (1386-1398) Malatya Naibi Mintasla büyük bir savaşa giriştiği ve bu savaşta yenilince Develi Kalesine çekildiği ve buradan hareketle Kayseri’de avaşlar verdiği bilinmektedir. Sili oymağı gibi Zamantı bölgesinde Dulkadirli’ye tabi birçok Türkmen obasının varlığı bilinmektedir. Bunlar arasında Ağcakoyunlu, Ağcalu, Ahsen Gazili, Alçı, Avcılı, Alişarlu, Bektaşlı, Bahadır Hacılı, Etyemez, Firuz Kethuda, Göksulu, Harmadalı, Karasökmen, Kevni, Kerevin, Kılıç Kösehacılı, Kustere, Persekli, Şam Bayatı, Şeyhli, Türkmen sülüklü gibi oymaklar vardır. Şam bayatı oymağının Kayseri’de Şamlulu adını taşıyan bir mezarda oturduklarına şahit olmaktayız. Kayseri’de Nasireddin Mehmet Bey’in kızı Hatice Hatun için yaptırdığı Hatuniye Medresesi vardı. Bu medreseye halk zamanla Şamiler adını verdiler. Yani Şamlılar diyorlardı. Bu ismin verilmesiyle Dulkadirlilerle bölgeye göçen ve Dulkadirlilerin bir parçası olan Şam Bayatı oymağıyla bir ilgi kurulabilir. Maraş hattından Sarız ve Zamantı bölgesine ve Kayseri’ye gelen Türkmenlerin büyük bölümü Şam Yörükleri ödülünü alıyordu. Kaçanlı, Şarklu, Çerçili, Çepni, Gördülü, Kızkapanlu, Bayat, İnallu, Pehlivanlu, Mehdiler, Yüreğir, Eymir, Şam Kethuda, Eymir Sakalsız, Bahadırlu, Beceli, Beğlik Avşarı Avşar çakal, Beyliklü, Ebüç oymakları Şam Yörüklerindendi. Bu isimlerin büyük bölümüne Kayseri’de rastladığımıza göre Şam Yörüklerinin önemli ölçüde Kayseri ve Zamantı bölgesinde yerleşik hayata geçtikleri düşünebiliriz.
Bu bilgiler ışığında, Zamantı yöresi olarak kayıt altına alınmış olunan ve sayıları çok sınır olan bu ağıtlara eserimizde yer vermiş bulunmaktayız.
