Ulu Camii’nin taçkapısı üstünde, Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Keyhusrev ile yapının inşâsını emreden Emîr Mübârezeddin Çavlı’nın isimlerini içeren Muharrem 637 H./ Ağustos 1239 M. tarihli dört satırlık inşâ kitabesi bulunmaktadır. Fakat şimdiki caminin gerek plânı, gerekse mimarî özellikleri bakımından Selçuklular devrinde yapılması mümkün görülmemektedir. Bu kitabe, I. Alâeddin Keykubât (1220-1237) ve II. Gıyâseddin Keyhusrev (1237-1246) dönemlerinde Elbistan vâlisi olarak görev yapan, Elbistan ve çevresinde birçok yapı inşâ ettiren Emîr Mübarezeddin Çavlı Bey’e ait caminin inşâ kitabesidir. Selçuklu sanatının özelliklerini yansıtan son cemaat yerindeki taçkapı dikkate alındığında bu kitabenin, şimdiki caminin yerinde bulunan fakat günümüze gelmeyen Selçuklu dönemi camiine ait olduğu anlaşılmaktadır[1].
Dulkadir Beyliği hükümdarı Alâüddevle Bey’in (1480-1515) bazı sebeplerle Safevî hükümdarı Şah İsmail ile arası açılınca, Elbistan 1507 yılında Şah İsmail tarafından istilâ edilerek camiler de dâhil her şey yakılıp yıkılmıştır. Şah İsmail’in 1507’de Elbistan’a saldırısı esnasında Emîr Mübârezeddin Çavlı Bey tarafından 1239 yılında yaptırılan caminin de tahrip olduğunu ve bunun yerine Şehsuvar Bey’in oğlu Ali Bey’in, hükümdarlık dönemi olan 1515-1522 yılları arasında Osmanlı üslûbunda şimdiki camiyi inşâ ettirdiğini düşünmekteyiz.
Mübarezeddin Çavlı Bey’in yaptırdığı camiden günümüze sadece mukarnas kavsaralı mermer taçkapı ile inşâ kitabesi gelmiştir.
İnşâ Kitabesi:
Bu kitabe, son cemaat yerindeki taçkapının üst kısmına yerleştirilmiş olup, yaklaşık 0.70 x 1.10 m. ölçülerindeki mermer levha üzerine sülüs hatla dört satır olarak yazılmıştır. Yazılar arasındaki boşluklara rumî, gülbezek ve çark-ı felek motifleri serpiştirilmiştir.
- Fî eyyâmi devleti’s-Sultâni’l-mu’azzam Gıyâsu’d-dünya
- Ve’d-dîn Ebû’l-feth Kehusrev bin Keykubâd Kasîm Emîr
- El-mü’minîn emere bi-inşâihî el-Emirü’l-isfehsalar Mübârizu’d-devlet-i ve’d-dîn
- Ebû’l-izzi Cavlı ez-Zevvâk es-Sultânî fî sene Muharrem seb’a ve selâsîn ve sitte mi’e.
[(Bu cami), büyük Sultan, dünya ve dinin koruyucusu, fethin babası, müminlerin Emîri Keykubât Kasım’ın oğlu Keyhusrev’in saltanatı günlerinde, büyük komutan, izzet ve zevk sahibi Mübârezeddin Çavlı tarafından 637 yılının Muharrem ayında inşâ ettirildi.]
Kitabeye göre cami, Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Keyhusrev’in (1237-1246) Emîrlerinden Mübârezeddin Çavlı tarafından Muharrem 637 H./ Ağustos 1239 M. tarihinde inşâ ettirilmiştir.
[1] Özkarcı, a.g.e., II, s. 1008.