Site icon Teketek Haber

JEOMORFOLOJİK YAPISI

Kahramanmaraş jeolojik özelliklerinin yanı sıra jeomorfolojik olarak da bir geçiş kuşağı görünümündedir. Anadolu Levhası ile Arabistan Levhası’nın çarpışma sınırının hemen güneyinde bir kenar ön ülke havzası özelliği taşıdığından hem jeolojik hem de jeomorfolojik açıdan önem arz eder (Önalan, 1989/90, s. 31). Zagros- Bitlis kenet kuşağının güneyinde oluşan “Kahramanmaraş Kenar Önülke Havzası” kuzeydeki orojenik kuşağa ait birimlerin, güneydeki Arap Levhası üzerine Kampanien (Üst Krease) sonrasında bindirmesiyle oluşmuştur. Bu durum jeolojik ve jeomorfolojik gelişiminde giriftleşmeye yol açmasına rağmen havzanın batısında Amanoslar ile Anti-toroslar’ın karşılaşmasıyla havzayı bir geçiş alanı konumuna getirmiştir. Havza kuzeyde Ahır Dağı, güneyde Emirmusa Tepesi ve Kartal Dağları, batıda ise Kuzey Amanos Dağları ile Başkonuş- Kubalı Dağları tarafından kuşatılmıştır (Korkmaz, 2001, s. 1). Doğu Akdeniz Bölgesinin son İli olan Kahramanmaraş Kentinin yüzey şekillerini Toroslar’ın bir parçası olan dağlar, platolar ve tektonik kökenli ovalar oluşturmaktadır .

Kahramanmaraş’ta dağlar il alanının % 59,72’sini kaplamaktadır. Başlıca dağları Güneydoğu Toroslar’ın uzantıları olan kuzeyde Hezanlı Dağı (2.283 m), doğuda Nurhak Dağı (3.081 m.), batıda Dibek ve Binboğa (2.935m.) Dağları ile orta kesimdeki Berit Dağı (3.027m), Engizek Dağı (2.814 m.) ve Ahır Dağı (2.342 m.)dır dır (Yiğit, 2002, s.53). Maraş’ın batısından Göksun-Andırın İlçesine kadar olan kesimde ise Toroslar’ın uzantısı olan Kandil Dağları, Sarımsak Dağı, Düldül Dağı, Armut Dağı, Höbek Dağı ve Kayranlı Dağı önemli zirvelerdir. Bu kesim Nur Dağı yolu ile güneydeki Amanoslar’la bağlantılıdır. Nur Dağları, üçüncü zamanın Alp sistemi kıvrımı dağlarından olan Toroslar’ın güney uzantısıdır. Maraş’ın güneyinde başlayan dağlar 350 metreden başlayarak kuzeye doğru gittikçe yükselir ve kuzeyde 3.000 metreyi geçer. Merkez İlçenin kuzeydoğusunda yer alan Engizek Dağı, Göksu Vadisi’yle kuzeyindeki Nurhak Dağlarından, çukur bir alanla da güneyindeki Ahır Dağı’ndan ayrılır. Doğu-batı doğrultusunda uzanan bu dağ Güneydoğu Toroslar’ın bir uzantısıdır. Maraş’ı çevreleyen dağ kuşakları, Alp silsilesi içinde bulunmakta olup Ülkemizin “Önemli Doğa Alanları” içerisinde yer almaktadır (Oksay, 2010, s. 53-54). Berit Dağı çevresinde yer alan ve yüksekliği yer yer 1.000 m’ye kadar inen platolar, kuzeydeki platolara göre, iklim koşulları ve bitki örtüsü açısından hayvancılığa daha elverişlidir. Kahramanmaraş’ın kuzey sınırını oluşturan Ahır Dağı, Ceyhan Nehri’nin kollarından olan Aksu Çayı ile Ağabeyli Çayı havzasını birbirinden ayırır. Maraş Ovası’nın kuzeyinde yumuşak bir eğimle yükselen Ahır Dağı, 35-40 km. uzunluğunda ve 8-10 km. genişliğinde, batıda Ceyhan Vadisi’nden başlayıp doğuda Çatal Dağı’na kadar doğu-batı yönde uzanmaktadır (Korkmaz, 2001, s. 102).

Kahramanmaraş Şehri’nde ovalar il alanının % 24’ünü kaplamaktadır. Ovalar, Arabistan Yarımadası’ndan itibaren kuzeye doğru devam eden ve Ahır Dağı’nda sona eren bir graben sisteminin içinde bulunmaktadır. Kentin kuzey kesiminde yer alan ve çevresi dağlarla çevrili olan Elbistan Ovası, Doğu Anadolu’nun güneyinde tektonik kökenli Malatya-Uluova-Palu-Muş çöküntü ovaları dizisinin ilk ovasıdır. Yükseltisi 1100-1150 m. arasında değişen Ova’nın uzunluğu 50 km.’dir. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan Ova’nın eni 20 km.’dir. Türkiye’nin 4. büyük ovası olan Elbistan Ovası, karasal alüvyonları ile kaplı olup çevresi türlü yapıdaki eosen fişleri, kretase tabakaları ve serpantin kütlelerinden oluşan dağlarla, doğusu ve batısı permo-karbonifer katmanları olan kalkerden ve mermerden oluşmuş dağlarla, güneyi ise serpantin kütlelerinin geniş yer tuttuğu yükseltiler ile çevrilidir. Kuzeyde bulunan Hurman Çayı ve Söğütlü Çayları ile beslenmektedir. Dibek, Binboğa, Delhöyük, Berit ve Armutyücesi Dağları ile çevrili olan Ova, tarih öncesi çağlardan günümüze kadar her dönem farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.

Şehir merkezinin güneyinde yer alan Kahramanmaraş Ovası’nın yükseltisi 450-500 m., uzunluğu 40 km., kuzey-güney doğrultusunda genişliği 20 km.’dir. Ova, Maraş-Hatay çöküntü oluğunun kuzey kesimini oluşturur. Afrika Göller Bölgesi’nden başlayarak Kızıldeniz, Lut Gölü ve Amik Ovası boyunca uzanan Ürdün graben sisteminin devamı olan Ova, tektonik kökenli alüvyon bir ovadır. Ovanın çevresinde yer alan Ahır ve Çimen Dağı dördüncü zamanda oluşmuştur. Ceyhan Nehri’nin kolları olan Aksu ve Erkenez Çayları tarafından beslenmektedir. Ova tarımsal potansiyel açısından üstün değerde olması nedeni ile geçmişten günümüze kadar kent için büyük önem taşımıştır.

Maraş’ın kuzeybatısında yer alan Göksun Ovası’nın yükseltisi 1000-1100 m.’dir. Uzunluğu 30 km. olan Ova’nın kuzey-güney doğrultuda genişliği 20 km.’dir. Dibek, Binboğa, Delihöyük, Berit ve Armutyücesi Dağları ile çevrilidir. Ova, Ceyhan Irmağı’nın kollarından Göksu Çayı ile sulanmaktadır.

Kahramanmaraş tümüyle akarsu yönünden Ceyhan Havzası içinde kalmaktadır. Havza batıdan Seyhan, kuzey ve kuzeydoğudan Fırat, güneyden Asi havzalarıyla komşudur. Kentin en önemli ve en büyük nehri Elbistan İlçesi’nden doğan Ceyhan Nehri’dir. Nehir, Elbistan İlçe merkezinin 2 km. kadar güneyindeki Şardağ’ın Pınarbaşı yöresinden Söğütlü Deresi adıyla doğar. Elbistan İlçe Merkezinden sonra doğu-batı doğrultusunda akarak kuzeyden Tahtalı Dağlarından inen Hurman Çayını, doğudan Nurhak Dağlarından doğan Söğütlü Çayını ve batıdan Binboğa Dağları eteklerinden doğan Göksun Çayı’nı alarak geniş ve güçlü bir akarsu halinde, dar ve derin bir boğaz açarak güneyden Elbistan Ovası’nı terk eder. Ceyhan Nehri’nin uzunluğu 509 km.’dir. Elbistan Ovası ile Çukurova arasında Güneydoğu Toroslar’ın Nurhak Dağı, Berit Dağı ve Engizek Dağı gibi kesimlerin arasında dar ve derin boğazlar açarak, bazen de genişleyen küçük ovalar içinde akarak güneye yönelir. Ceyhan Irmağı’na bu dağlık alandan çıkmadan önce Gölbaşı göllerinin sularını toplayan Aksu karışır. 150 km. uzunluğundaki Aksu, Ceyhan’ın en büyük koludur. Ceyhan Irmağı, dağlık alandan sonra tekrar dar ve derin boğazlar yaparak Çukurova’ya girer. Çukurova’da Ceyhan İlçe’sinden sonra Çukurova’nın doğu kenarını izleyip Adana’nın Karataş İlçesi’nden Akdeniz’e dökülür. Debisinin yüksekliği bakımından Türkiye’nin sayılı akarsuları arasında yer alan Irmağın debisi 238 m3’dür. Ceyhan Nehri’nin en güçlü kollarından olan Aksu Çay’ı ise, Şehrin kuzeydoğusundaki Engizek Dağı eteklerinde ve Küçükcerit Köyü’nün doğusundaki Engizek Dağı’nın güneydoğu eteklerindeki karstik kaynaklardan doğar. Doğu Anadolu Fayı’nın oluşturduğu Gölbaşı, Azaplı ve İnekli Gölleri ile Cerit yakınlarından geçen Bitlis-Zagros hattından kurtulan sularla beslenir. Gölbaşı İlçesi’ni geçip Kısık Deresi’ni aldıktan sonra Maraş Havzasına kuzeydoğudan giriş yapar. Havza’ya girişinden itibaren tektonik çarpılmayla yön değiştirerek güneye yönelir. Pazarcık İlçesi’nde yer alan Kartalkaya Baraj göl sahasına suyunu bırakır. Suyunun bir kısmı Kartalkaya Barajı’ndan içme suyu olarak Gaziantep Şehri’ne gider, bir kısmı da Pazarcık ve Narlı Ovalarını baştan başa sular. Çay, bir dirsekle kuzeybatıya yönelerek Köprüağzı-Demirciler Boğazından Sağlık Ovası’na girer. Sağlık Ovası’nı güneydoğu-kuzeybatı yönünde geçerek Maraş Ovası’na girer. Maraş Ovası’nı doğu-batı yönünde kat eden Erkenez Çayı ile Ovanın güneyinde yer alan Deli Çay’ı da alarak Kürtleravşarı Köyü yakınlarında Ceyhan Nehri’ne kavuşur. Toplam 150 km. uzunluğa sahip olan Aksu Çay’ı, havza içinde 100 km.’lik bir akış gösterir (Korkmaz, 2001, s. 37-38). Kahramanmaraş İli’nde yukarıda belirtilen nehirler dışında Ceyhan’ın kolları olan ve onu besleyen Merkez İlçe’de Tekir, Erkenez, Karaçay, Deliçay, Üngüt, Körsulu, Andırın İlçesinde Üzücek, Geben, Andırın, Çokak, Elbistan İlçesinde Söğütlü, Hurman, Nargile, Göksun İlçesinde Terbüzek, Göksun, Çukurhisar, Güredin, Pazarcık İlçesinde Mizmilli, Göksu, Ardıl, Bağlam ve Türkoğlu İlçe’sinde Gökpınar gibi dereler bulunmaktadır

This website uses cookies.

This website uses cookies.

Exit mobile version