Ashabü’l-Kehf Külliyesi: I. İzzeddin Keykâvus’un Maraş bölgesindeki en önemli faaliyeti Maraş Emiri Nusretüddin Hasan Bey’e Ashabü’l- Kehf külliyesini inşa etme emrini vermesidir.[1] Maraş’ın Afşin ilçesinde bulunan Ashabü’l- Kehf Külliyesi kervansaray (ribat), medrese ve mescitten ibaret olup Selçuklulardan kalan en önemli eserdir. Eserin kitabesinden I. İzzeddin Keykâvus zamanında yapılmaya başlandığı anlaşılmaktadır.[2] Merhum Mükrimin Halil Yinanç bu külliyenin kitabelerini okuyarak yayınlamıştır.[3]
Elbistan’da Yanmışlar Mescidi (Mescid-i Sûhtegân):
İzzeddin Keykâvus tarafından yakılarak öldürülen emirlerinin hatırasına Elbistan’da yaptırdığı kaynaklarda yazılı olan bu eser günümüze ulaşmamıştır. Salim Koca, sultanın yaptırdığı bu yanmışlar mescidinin uzun yıllar yanarak öldürülen emirlerin acısını hatırlatan bir sembol olduğunu belirtmektedir.[4]
Sonuç
1211-1220 yılları arasında Türkiye Selçuklu Sultanı olan I. İzzeddin Keykâvus zamanında Maraş ve çevresinde Selçukluların birçok faaliyeti olmuştur. Maraş Emiri Nusretüddin Hasan Bey’in de desteği ile tahta çıkan I. İzzeddin Keykâvus Maraş bölgesine iki defa uğramıştır. Birinci gelişi Ermenilerin üzerine düzenlediği sefer vesilesiyle olmuştur. Sultan Kayseri üzerinden Göksun civarına uğrayıp buradan Haçin, Çinçin ve Geben kalelerine uğramıştır. Bu kalelerden Çinçin ve Haçin fethedilirken Geben kuşatılmış ancak alınamamıştır. İkinci gelişi ise Halep üzerine düzenlediği sefer vesilesiyle olmuştur. I. İzzeddin Keykâvus Kayseri- Efsus- Elbistan- Akçaderbend üzerinden geçerek Raban- Merziban ve Telbaşir’e uğrayarak Halep topraklarına girmiştir. Amacı Eyyubilerin elinde bulunan Halep ve çevresini hâkimiyet altına almaktı.
KAYNAKLAR
CAHEN, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, (çev.Yıldız Moran), e Yay., İstanbul 1994.
EBÛ ŞÂME, ŞehâbeddinEbi Abdurrahman b. İsmail, Zeylü’r-Ravzateyn, (neşr. es-SeyyidAzîz el-Attar el-Hüsaynî) Darü’l-Ceyl, Beyrut 1947.
EBÜ’L-FEREC, Gregory, Ebü’l-Ferec Tarihi, (Ç. Ernest- A. Wallıs Budge, Türkçeye Ter. Ömer Rıza Doğrul), C.I-II, TTK Yay., Ankara 1982.
ERSAN, Mehmet, Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK Yay., Ankara 2007.
GORİGOS SENYÖRÜ HETUM, Vekâyinâmesi, (H.D. Andreasyan), İstanbul 1946, TTK Basılmamış Tercümeler.
İBN BİBİ, el-Evamirü’l-Ala’iye fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name), (Çev. Mürsel Öztürk), C.I.II, Ankara, 1996.
İBN TAGRİBİRDÎ, en-Nücumü’z-Zâhire fî Mülükü’l-Kahire, C.VI (Neşr. M. Hüseyin Şemseddin), Beyrut 1992.
İBNÜ’L-ESİR, el-Kâmil Fi’t-Tarih, (Büyük İslam Tarihi), C.XII, (çev. A. Ağırakça, A. Özaydın), Bahar Yay., İstanbul 1987.
KOCA, Salim, Sultan I. İzzeddin Keykâvus(1211-1220), TTK Yay., Ankara 1997.
NİĞDELİ KADI AHMED, el- Veledü’ş- Şefîk, ve’l- Hâfidü’l-Halîk, C. I, (Tercüme: Ali Ertuğrul), TTK Yayını, Ankara 2015.
ONAR, Mustafa, Kuruluşundan Kurtuluşuna Bağlantıları İle Saimbeyli, Adana Valiliği Yay., Adana 2002.
SEVİM,Ali, Selçuklu Ermeni İlişkileri, Ankara, TTK Yay., Ankara 1983.
SÜMER, Faruk, “Keykâvus I”, DİA, C.XXV, İstanbul 2001, s.353.
SÜMER, Faruk, Ashabü’l-Kehf, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul 1989.
SÜRYANİ MİHAİL, Vekâyinâme, (çev. H.D Andreasyan), TTK Basılmamış Tercüme Eserler, Ankara 1944.
TEXİER, Charles, Küçük Asya, C.III, (Çev. Ali Suat), ( Hazr. Kâzım Yaşar Kopraman, Musa Yıldız), Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yay., Ankara 2002.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1993.
VAHRAM VEKÂYİNÂMESİ, Kilikya Kralları Tarihi, (H. D. Andreasyan), İstanbul 1946, TTK Basılmamış Tercüme Eserler.
YİNANÇ, Refet “Eshab-ı Kehf Vakıfları”, Vakıflar Dergisi, Sayı XX, Ankara 1988, s.311-319.
YİNANÇ, Mükrimin Halil, “Maraş Emirleri”, TTEM,5, (82), 6,(83), 7, (84), İstanbul 1340-1341.
YİNANÇ, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi C. II, (Yay. Hazr. Refet Yinanç), TTK Yayınları Ankara 2014.
[1] Afşin’deki Ashabü’l- Kehf Külliyei ile ilgili geniş bilgi için bkz. Refet Yinanç, “Eshab-ı Kehf Vakıfları”, Vakıflar Dergisi, Sayı XX, Ankara 1988, s.311-319.
[2] Bu kitabenin tercümesi: “…….Bu tekkenin yapılmasını, Galip Sultan Ulu Şahinşah (I. İzzeddin Keykâvus’un lakabı Sultanü’l-Galip’tir), Milletlerin sahibi, Arap ve Acem sultanlarının efendisi, dünyanın ve dinin kudreti, fatihler fatihi, Emiri’l mü’mininin burhanı, Keyhüsrev oğlu Keykâvus zamanında ulu, yüce, bilgili, adil emir ve kumandan, Tanrı’nın yardımına ve rahmetine muhtaç, Sultana mensub İbrahim’in oğlu Ebu Ali Hasan emretti, Bu 612 yılının Ramazan ayında tamamlandı.” (Miladi, 1215 Aralık veya 1216 Ocak ayı) Bkz.Faruk Sümer, Ashabü’l-Kehf, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul 1989, s. 42- 43; R Yinanç, “Eshab-ı Kehf Vakıfları”, 312.
[3] M. Halil Yinanç, Maraş Emirleri, Nr. 6 (83), 92.
[4] Koca, 59.