OSMANLI DÖNEMİNDE MARAŞ’IN İDARİ YAPISI

admin

5 sene önce

1522’de Ali Bey’in öldürülmesinden sonra Maraş ve Elbistan yöresi kesin olarak Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Dulkadir Beyliği, Os- manlılara katıldığı zaman hudutları Maraş, Elbistan, Göksun, Andırın, Zamantı (Pınarbaşı), Kayseri, Kırşehir, Ankara, Bozok (Yozgat), Ma latya, Darende, Harput (Elazığ), Besni, Hısn-ı Mansur (Adıyaman), Kâhta, Gerger, Diyarbakır, Urfa, Çermik, Rumkale (Halfeti), Ayıntap (Antep), Pazarcık, Bulanık, Gündüzlü, Amik Ovası, Antakya, Güğer- cinlik, Trablusşam, Sis (Kozan), Kars-ı Zulkadiriye (Kadirli), Üzeyr (Payas) ve Ayas’tan (Yumurtalık) ibaretti. 1523’ten itibaren Vilayet-i Maraş olarak adlandırılan Bozok ve Maraş sancakları Dulkadir toprak- larını oluşturuyordu.

Bozok Sancağı Bozok ve Kırşehir kazalarından oluşurken, Ma- raş sancağı da Maraş, Zamantı (Pınarbaşı) Kars-ı Zulkadiriye (Ka- dirli)ve Elbistan kazalarından oluşuyordu. Osmanlı döneminde Maraş’a ilk yönetici olarak Koçi b. Halil Bey adlı birisi atanmıştır. Os- manlıların Maraş ve Elbistan’da Dulkadirlilerin gücünü kırmak ama- cıyla bölgeyi ilk olarak 1523’te Rum beylerbeyliğine (Sivas) bağladıkları anlaşılmaktadır. Bu idari düzenleme uzun sürmemiş, kısa bir süre sonra bu defa Maraş ve Elbistan Karaman (Konya) beylerbey- liğine bağlanmıştır. 1531’de ise Maraş ve Elbistan, Karaman eyaletin- den ayrılarak Vilayet-i Zulkadiriye adı altında Dulkadir Beylerbeyliği oluşturulmuştur. Vilayet ya da Beylerbeyilik Osmanlı Devleti’nde en büyük idarî birimdi.

Maraş ve Elbistan’da iki yüzyıla yakın hâkimiyet süren Dulka- dir Beyliğinden dolayı kurulan bu eyalete Dulkadir veya Zulkadir Eya- leti adı verilmiştir. Yeni kurulan Dulkadir Eyaleti Maraş, Ayıntap (Antep), Sis (Kozan) ve Bozok (Yozgat) livalarından oluşmuştur. Ma- raş Eyaleti’nin Bozok Livası zamanla Rum Eyaleti’ne bağlanmış, Sis ve Ayıntap ise Halep Eyaleti’ne bağlanmıştır. Sis bölgesi daha sonra 1571’de Kıbrıs Eyaleti’ne bağlanmıştır. 1523 tarihli Maraş Tahrir Def- teri’ne göre Dulkadir Vilayeti, Maraş ve Elbistan sancaklarından oluş- maktaydı. Elbistan Sancağı Elbistan, Göksun, Gedik ve Çubuk olmak üzere dört nahiyeden oluşmaktaydı. Maraş sancağı ise Maraş, Keferdiz (Sakçagözü), Pazarcık, Güvercinlik (İslâhiye), Tiyek (Hassa), Kar- gulık, Kars (Kadirli) ve Andırın nahiyelerinden meydana gelmekteydi. 1526 tahrirîne göre ise Maraş sancağı, Maraş, Elbistan, Kars ve Zamantı kazalarından oluşmaktaydı. Maraş’ın nahiyeleri ise Maraş, Kemer (Şekeroba), Keferdiz (Sakçagöz), Karahayıt (Karahöyük-Ço- bantepe), Aladinek, Pazarcık, Güvercinlik, Göynük, Tiyek, Kargulık, Haruniye, Andırın, Zeytun, Fırnuz ve Bayındır’dı. Bu tarihte Maraş’ın 53 mahallesi bulunmaktaydı. Zamanla Hısn-ı Mansur nahiyesi de Ma- raş Sancağı’na bağlanmıştır. Elbistan kazası Sason, Sarsab, Aynu’l- Arus, Ahsendere, Hurman, Nurhak ve Nergele olmak üzere 8 nahiye- den oluşmaktaydı. Kars kazası ise (Kadirli), Mağara, Çokak, Meklebin, Kars (Kadirli), Köstere ve Göksun nahiyelerinden oluşmaktaydı. Za- mantı kazası ise Hınzırî ve Gömülgün, Pınarbaşı, Çörşeközü, Zamantu, Çörmüşek nahiyelerinden oluşuyordu. Bir ara Kayseri Sancağı’na bağlı Talas dahi Maraş’a bağlanmıştır.
1531’den sonra Malatya sancağı da Maraş Eyaleti’ne bağlanmıştır. Malatya sancağı 1830’lara kadar Maraş Eyaleti’ne bağlılığı de- vam etmiştir. Ancak bu süreç içinde Malatya sancağının Maraş Eyaleti’nden ayrıldığı ve Diyarbakır Eyaleti’ne bağlandığı da olmuştur. Maraş’ın bir Eyalet merkezi olarak idarî statüsü XVII. ve XVIII. yüz- yıllar ile XIX yüzyılın ilk yarısında da devam etmiştir.