Cezmi YURTSEVER[1]
Andırın’da Osmanlı’nın son döneminde ve 1895 yılı 15 Kasım tarihinde yaşanan Zeytun Ermenileri’nin Andırın baskını olayını araştırmak üzere 6 Mart 1990 tarihinde Adana Valiliği adına “Tarihi belgelendirme” çalışmaları yapmak üzere Kadirli üzerinden Andırın’a geldim. Andırın ilçesinde Adil ve Hayri Kayrın Beyler ile tanıştım. Ermenilerin baskınında Andırın’da “Müstantik” (sorgu hâkimi) olarak görev yapan ve öldürülen Abaza Durdu Bey ile ilgili olarak bilgiler aldım. Andırın’ın yakılması, Yusuf Çavuş’un öldürülmeleri konularında sözlü bilgileri kayda aldım. Gebende beldesine geldiğimde de Memiş Daş ve Musa Tecirli ile görüştüm. Onların verdiği bilgilerden Ermenilerin Geben baskını ve öldürülen Türkler ile ilgili bilgilere ulaştım.
Çukurhisar köyünde yaptığım araştırmalarda Musa Ciğerli’nin anlattıkları Zeytun Ermenileri’nin 1895 yılı içinde “etnik temizlik ve soykırım yapma” girişiminin acı sonuçları ile ilgili sözlü bilgiler elde ettim.
1895 yılında Zeytun Ermenileri’nin gerçekleştirdiği “isyan ve katliam olayları” ile ilgili Osmanlı Arşivinde bulunan belgelerin de yardımı ile “ZEYTUNLU’NUN 311 MİRASI” konulu kitabı yayınlamayı başardım.
Aradan geçen zaman içinde Andırın’daki Abaza Durdu Bey’in mezarını sık sık ziyaret ettim. Mezar yeri bakımsız bir halde idi. “Şehitlik” olarak koruma altına alınması ve düzenleme yapılması için yetkililer nezdinde girişimlerde bulundum. Gelişmeler ise olumlu idi. Abaza Durdu Bey’in şehit olduğu yer 2016 yılı içinde koruma altına alındı. Zeytun Ermenileri’nin Andırın baskını ve Abaza Durdu Bey’in öldürülmesi olayı “Tarih ve toprağın ses vermesi, gerçeklerin ortaya çıkması” olarak da görülebilir.
[1] Tarihçi-Araştırmacı, Adana, e-mail: cezmi.yurtsever304@gmail.com.