Mahmut TURAN[1]
Hırlakyan ailesi Katolik ermeni kilisesi üyesiydi. Hırlakyanlar ticaretle uğraşıyordu, özellikle sultanın müteahhitliğini yapmaları, sayesinde Anadolu’da kendilerine önemli bir şöhret kazandılar. Agop Hırlakyan ailenin büyük oğlu idi, kendisi hem siyaset hem de ticaretle uğraşıyordu. Osmanlı devletinde milletvekilliği yapan Agop Hırlakyan milliyetçilik duygularının etkisini artırmasıyla bağımsız Ermenistan için çalışmaya başladı. Eğer Ermeniler Kilikya’da bağımsız bir ermeni prensliği kurabilirlerse, Agop Hırlakyan o prensliğin prensi olacaktı. Agop bu amaçla siyasi ve ticari ilişkilerini kullanarak, Ermenilerin isyan çıkartmaları için elinden gelen desteği sağladı.1895 Zeytun isyanında ticaret gemileriyle dönemin en gelişmiş silahlarını Anadolu’ya kaçak yollardan getirerek Ermenilere dağıttı. Avrupa’daki Ermeni komitacılar ile Anadolu’daki Ermeniler arasında iletişimi sağladı. Avrupalı büyükelçiler sayesinde ermeni meselesini dünyaya duyurdu. Dünya basınına Osmanlı devlet’inin Ermenilere zulüm yaptığı tezini savunarak büyükelçilere telgraflar çektirdi. Avrupalı devletlerin Osmanlı devletinin içişlerine karışmasını ve Osmanlı devletinin Ermenilere reform yapmasını sağlayan komitecilerden biriydi.
Osmanlı devletinin 1915 yılında uyguladığı tehcir kanunu ile Maraş’taki Ermeniler Konya ve Halep’e gönderildi. I.Dünya savaşı sonucunda yapılan gizli antlaşmayla Ermeniler tekrar Maraş’a dönerek, bir ermeni lejyonu oluşturdu. Agop Hırlakyan Fransızlar Maraş’ı işgal ederken Fransızlara öncülük eden isimlerinden biriydi. Abdal Halil Ağa olayında başroldeydi. Hırlakyan evini adeta bir kale gibi kuşattı ve Andre’yi evinde misafir etti. Bayrak olayında yine en önde yer alıyordu. Milli mücadele döneminde Fransızların Maraş’ı terk ettiği gün11 Şubat 1920 de öldü.
[1] Doktora Öğrencisi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü.