Prof. Dr. Kemal ÇELİK
Birinci Dünya Savaşını sona erdiren 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalandıktan birkaç gün sonra, savaş sırasında İtilaf devletleri arasında imzalanan Gizli Anlaşmalardan biri olan Sykes-Picot’ya göre; Maraş, önce İngilizler, sonra da Fransızlar tarafından işgal edilmiştir.
İngilizler, 22 Şubat 1919’da, Maraş ve çevresinden giden Ermenilerle birlikte gelmişler, hakaret ve tahrik etmekten geri kalmadıkları Türklere sattıkları ev, mal ve arazileri yalancı şahitler vasıtasıyla geri almak istemişlerdir.
İtilaf Devletleri, Maraş’ın da yer aldığı Türk topraklarını iki üç aylık sürede işgal etmişlerdir. Türk ordusunun elindeki silah ve cephaneye el koyup, askeri kuvvetlerini dağıtarak milletimizi savunmasız hale getirmeye çalışmışlardır.
19 Eylül 1919’da, İngiltere-Fransa arasında imzalanan Suriye İtirafnamesi ile, 30 Ekim 1919’da, İngilizler çekilince, Maraş’ı işgal eden Fransızlar birlikte getirdikleri çoğu Ermenilerden oluşan Legion d’Orient (Doğu Lejyonu) ve yerli gönüllü Ermenilere, Fransız üniforması giydirip, silahlandırarak Türklere karşı kullandılar. Türklere yapılan baskı, zulüm, hakaret, yaralama, öldürme, gasp ve tecavüzlere göz yumdular. Türklerin silahlarını toplayıp, Ermenileri silahlandırdılar.
Maraş’ın, Fransız hâkimiyetine geçtiği günlerde, Mustafa Kemal’in askeri gücünü az bulan, Çukurova ve Güneydoğu Anadolu’da Fransa’ya tehdit oluşturacak sayıda asker ve malzemeye sahip olmadığını düşünen Fransızlar, kısa süre sonra onun siyasi ve askeri gücünün farkına varmış ve telaşa kapılmışlardır.
Maraş Kuva-yı Milliyesi ile Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye tarafından bölgeye gönderilen komutanlar, Maraş’ın Fransızlar tarafından işgalini protesto etmiş, mitingler düzenlenmesini sağlamıştır. Fransız işgalinin ilk günlerinden itibaren Maraş halkı, Uzunoluk hamamı (Sütçü İmam) olayında olduğu gibi, Ermeni tecavüz girişimlerine karşı koymuş, kaleden indirilen Türk bayrağı da hemen yerine asılmıştır. Daha sonra çıkan çatışmalarda tutunamayan Fransızlar ve onlara destek veren Ermeniler, 11-12 Şubat 1920’de Maraş’ı terk etmek zorunda kalmışlardır.