Yrd. Doç.Dr. Nilay AĞIRNASLI*
Ermeni asıllı Philaretos, XI. yüzyılın ikinci yarısında Maraş ve çevresini ele geçirerek bu bölgelerde kendi hâkimiyetini kurmayı başarmıştı. Ona bu imkânı tanıyan ise Anadolu topraklarında yaşanan bazı siyasi, sosyal ve askeri gelişmeler olmuştur. Başta Bizans’ın politikaları ve içinde bulunduğu zor durum olmak üzere Selçukluların Anadolu’ya gelişleri, Philaretos’a kendi nüfuzunu elde etme fırsatı sağlamıştı. Nitekim XI. yüzyılın ikinci yarısında Bizans’ın Anadolu’daki gücü oldukça zayıflamıştı. Selçukluların Anadolu’ya gelişleri ve bilhassa Malazgirt’te (1071) zafer kazanmalarıyla birlikte, Bizans’ın güç kaybı daha da arttı. Her iki taraf arasında yaşanan hâkimiyet mücadelesinin yarattığı otorite boşluğu Philaretos’un rahat bir şekilde hareket etmesine imkân tanımıştı. Ayrıca Anadolu’nun güney taraflarındaki Ermeni nüfusunun bu dönemde ciddi bir artış göstermesi de Philaretos’a bölgedeki hâkimiyetini güçlendirecek mühim bir fırsat sağlamıştı. Bölgedeki Ermeni nüfusunun bu derece yoğunlaşmasının başlıca sebepleri ise, Bizans’ın politikaları ve Selçuklu akınlarıydı. Zira Bizans’ın Ortodokslaştırma ve Rumlaştırma politikaları Ermenilerin güney bölgelerine gitmelerine sebep olmuştu. Selçuklu akınları da doğudaki Ermenileri tedirgin ettiği için onlar da Anadolu’nun güney taraflarına göç etmeyi tercih etmişlerdi. Bu durum da Philaretos’un, üzerinde otorite kurabileceği nüfus çoğunluğu elde etmesine katkı sağlamıştı. Öte yandan Philaretos’un karakteristik özellikleri de Maraş ve çevresinde hâkimiyetini güçlendirmek hususunda kendisine bir avantaj sağlamıştı diyebiliriz. Nitekim kimi zaman Bizans ile kimi zaman Selçuklularla anlaşan, yeri geldiğinde de bölgedeki diğer Ermeni ileri gelenlerine karşı hamle yapmaktan çekinmeyen bir tavır içinde olarak bölgedeki hâkimiyetini güçlendirip, sürdürmeye gayret etmiştir. İşte biz de bu araştırmamızda Philaretos’un Maraş ve çevresinde hâkimiyet kurmasına imkân tanıdığını düşündüğümüz unsurları tespit ve izah etmeye çalışacağız
* Yrd. Doç Dr., Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, nilaynas@yahoo.com.