- Zahit YILDIRIM*
Özet
Tarih-i Ebü’l-Ferec (Batılı yazılışla ABU AL FARAC TARİHİ) 13. miladi asırda yazılmış önemli bir Selçuklu dönemi kaynağıdır. Bu eser Selçuklular döneminde yazılmış olmasına rağmen tarihin önceki asırları hakkında da bilgiler verir. Eserin yazarı eski Mısır firavunlarından, İran kisrâlarından ve Roma imparatorlarından kendinden önceki yazarların eserlerinden alıntılar yaparak bilgi aktarmaları yapar. Daha sonra Hz. Muhammed’in hicretinden söz eder. Ki hicret tarihini yanlış ve 624 olarak belirtir. Daha sonra da dört halife döneminden başlayarak İslam tarihini kendi dönemine kadar özetler. Eserin yazarı Malatyalı Gregorius Bar Hebraeus’tur. Kısaca Bar Hebraeus veya Ebu’l-Ferec olarak da bilinir. Kendisi Hıristiyanlığın Yakubiler mezhebine bağlı bir bilgindir. Yazarın ifadesine göre tarihi ile birlikte yazdığı diğer eserlerini yazma sebebini kendi mezhebinin bağlılarını aydınlatmak, onların mezheplerine olan bağlılıklarını arttırmaktır. Tarih-i Ebu’l-Ferec’i Süryaniceden İngilizceye Ernest Alfred Wallis Budge çevirmiştir. Türkçeye tercümesini ise Ömer Rıza Doğrul yapmıştır. Bar Hebraeus eserinde dönemi ile ilgili önemli tanıklıklarda bulunmaktadır. Bu bağlamda yazar, Malatya ile ilgili olarak da oldukça değerli bilgiler vermektedir. Bu bilgiler İslam’ın doğuşu ve Müslümanların Anadolu coğrafyasına geldiği H. I. Asırdan başlayarak H. VII asra kadar olan uzun bir dönemi kapsar. Yazarın verdiği bilgiye göre eserin yazıldığı dönemde Malatya ve civarında yoğun bir Türkmen göçü söz konusudur.
Araştırmalar sırasında Ebu’l-Ferec Târîhi’nde Malatya kadar olmasa da Maraş’la ilgili bilgilerin de yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sebeple bu tebliğde Ebü’l-Ferec Tarihi’nde geçen Malatya ve Maraş hakkındaki bilgiler tahlil edilecektir.
* Doç. Dr., Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü