İSİMLERİ TESBİT EDİLEBİLEN ŞEHİTLERİMİZ

1-Abdulkadir (Duraklı mahallesinden Tezeninoğlu Mehmet’in üvey oğlu. Dua çınarı yöresindeki zeytinlikte elbiseleri çıkartılıp kulak dil ve dudakları kesilip, boğazlanmak suretiyle şehit edildi.)

2-Ahmet oğlu Mehmet (Mağralı mahallesinden. Aralık ayının son günlerinde arkadaşı Çömezoğlu Mehmet Haydar ile odun kesmeye giderken kışla civarındaki derede süngülenerek şehid edildi.)

3-Alhas oğlu Mehmet 4-Alhas oğlu Mahmut 5-Alhas oğlu Halil 6-Aşık Mustafa oğlu Ali

7-Aşık Mustafa oğlu Ökkeş. (Türk askeri kıyafeti ile Ermenilere silah dağıtımı yapan Fransız Ermeni askerlerini fark eden Polis Suphi’den kaçan Ermeniler Çiçekli mahallesinde Ökkeş’le karşılaştılar. Ve orada şehit ettiler.)

8-Ayşe (Ceceli’li Osman’ın kızı)

9-Balcı oğlu Ali. (Doktor Mustafa’nın arkadaşı. Savaşın yirmi birinci günü 11 Şubat 1920’de Doktor Mustafa ile birlikte şehit edildi.)

163

10-Bedir Ahmet

11-Benli Ali. (Düşmanın takviye ettiği Aksu köprüsündeki düşman kuvvetlerini imha ederek mühimmatına el koydu ise de kendisi de bu çarpışmalarda şehit oldu.)

12-Berber Ali. (Savaşın beşinci günü 25 Ocak 1920’de şehit oldu.)

13-Buhari zade Abdülhakim Efendi (Maraş’ta 1889’da doğdu. Babası Hacı Mustafa Efendi Buhara doğumlu. Rus baskısının yoğunlaştığı yıllarda ailesi ile birlikte Đstanbul’a gelir. Ailenin bir parçası Đstanbul’a yerleşirken Hacı Mustafa Efendi belki de resmi bir görevle Maraş’a yerleşir. Abdülhakim Efendi iyi bir eğitim alır. Tahsiline Đstanbul’da devam eder. Osmanlı’nın son dönem meşhur paşalarından Enver Paşa ile amcaoğlu oldukları da söylenmektedir. Maraş’a döner ve Bedesten’deki Taşhan’da kitapçılık yapar. Osmanlı’nın son dönem Maraş kitapçılarından olan Abdülhakim Efendi Taşhan da kumaş ticareti de yapar. Şerife Hanım’la olan evliliğinden bir kız iki oğlu olur.

Milli mücadelenin en kızıştığı günlerde Fatmalıoğlu Derviş Ağa ile omuz omuza Bedesten’de çarpışırken 5 Şubat 1920’de şehit edilir. Cenazesi bugün kaybolmuş olan Çarşıbaşı Cami hazresine kaldırılır. Abdülhakim Efendi’nin şehadetinden sonra çocuklarına kız kardeşi Selamet (Ülger) Hanım annelik yapar. Aile “Özaydın” soyadını alarak günümüzde varlığını sürdürmektedir.)

14-Çakmakçı Said. (Doğum tarihi tam olarak bilinmiyor. Bazı kaynaklar Tüfekçi Bayazıt Usta’nın oğlu olarak kaydederken bazıları da yeğeni olarak kaydetmektedir. Tüfekçi Bayazıt usta aslen Hacı Đbrahim Uşağı köyündendir. 1866’da doğar. Baba adı Ali, anne adı Döne’dir. Zeytin Ermenileri ile uzun süren bir mücadelenin ardından şehre yerleşir.

164

Said askerliğini jandarma olarak yapar. Şehrin Fransızlar tarafından işgal edildiğinin ertesi günü olan 31 Ekim 1919 Perşembe günü Uzunoluk’da Kel Hacı’nın kahvesinde oturmaktadırlar. Kadın çığlığı ile dışarı çıkarlar. Fransız işgal kuvvetlerine mensup Ermeni askerlerinden bir gurup hamamdan çıkan kadınlara sarkıntılık etmektedir. Hallerinden sarhoş oldukları da anlaşılır. Kadınların çarşaflarını çekiştirerek “burası artık Fransız ülkesi oldu. Fransa da çarşafla gezilmez” derken kadınlar da çığlık atarak “yok mu bir insaf ehli” diye yardım çağırır. Said ve arkadaşları Ermenilere nasihat etmek ve olay büyümeden kadınları kurtarmak isterlerse de açılan ateş ile yaralanırlar. Ermenilerin açtığı ateşte yaralananlar arasında Said’in yanı sıra Gaffar Kabuloğlu Osman ile Darül Muallimin öğrencisi Taha da vardır. Olayı dükkanından gören Sütçü Đmam olay yerine gelerek Said ve arkadaşlarını yaralayan Ermeni askerlerin üzerine silahını boşaltarak Maraş milli mücadelesinin de ilk kıvılcımını ateşlemiş olur. Yapılan tedavi sonucu Osman ile Taha iyileşir. Said ise kurtarılamayarak birkaç gün sonra vefat eder.

15-Çeçen Şahin (Savaşın on dördüncü günü 3 Şubat 1920’de şehit oldu.)

16-Cemil Bey (Ceza Reisi. Savaşın başladığı ilk gün olan 21 Ocak 1920’de evine giderken Boğazkesen ve Uzunoluk çarşıları arasındaki yolda şehid edildi. Cenazesi birkaç gün yol ortasında kaldı.)

17-Cemil Beyin Annesi (Savaş içerisinde evinde iken şehid edildi.)

18-Çerkez Uzun Yusuf

19-Çuhadar zade Ali (Maraş’ta 1903 de doğdu. Babası Çuhadar Hacı Mustafa Efendi’dir. Rüştiye’ye devam eder. Đngilizce’ye merak sararak öğrenir. Şehrin düşman işgaline uğraması ve Sütçü Đmam Olayı’nın akabinde iki Türk’ün Ermeniler tarafından öldürülmesi üzerine onların intikamını almak için yola çıkar. Mercimektepe civarında yakaladığı üç

165

Ermeni çeteciden ikisini öldürüp birini yaralar. Ermenilerin baskısı ile Fransızlar her yerde Ali’yi aramaya başlayınca, büyüklerinin tavsiyesi ile Bertiz’e gider. Bertiz’de oluşturduğu çetelerle şehiriçi muharebelerine katılır. En önde savaşır. Bir çatışmada ağır yaralanır. Yaralarına aldırmadan çarpışmasını sürdürür. Onbeş gün sonra ise henüz 17 yaşında iken vefat eder.)

20-Çoban Hasan

21-Çoban Muhacir Abdi

22-Çolak Abdullah oğlu Mahmut (Divanlı mahallesinde savaş boyunca üstün bir gayretle savaşır ve şehid olur.)

23- Çolak Durdu (Gıvrak, Kertmen’den. Mercimektepe çatışmalarında şehit olur.)

24-Çömez oğlu Mehmet Haydar (Mağralı mahallesinden. Aralık ayının son günlerinde arkadaşı Ahmet oğlu Mehmet ile odun kesmeye giderken kışla civarındaki derede süngülenerek şehid edildi.)

25-Dikeç oğlu Hayri (Savaşın ilk günü 21 Ocak 1920’de çarşıdan evine giderken Arasa hanında yakalanarak hana götürüldü, işkence edilerek şehid edildi.)

26-Doktor Mustafa (Maraş’ta 1882’de doğdu. Elbistan’lı Nakibzâde Ali Rıza Efendi’nin oğludur. Đlk ve orta tahsilini Maraş’ta yaptı. Tıbbıyye-i Şâhâne’den mezun oldu. Doktor olarak görev aldı. Elbistan belediye tabibi olarak görev yaptı. Birinci Cihan Harbine tabib olarak katıldı. Fransız işgali haberine binâen kardeşi Eczacı Lütfi Beyle beraber Elbistan’a geçti. Sivas’la bağlantı kurdu. Elbistan Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyetinin gelişmesinde öncülük etti. Maraş Elbistan arası mıntıkalarda çete oluşturdu. Maraş harbinin her aşamasında bilfiil görev aldı. Harbin sonuna doğru arabuluculuk için gittiği Fransız karargahı çıkışında şehid edildi.)

166

27-Edikli zade Mustafa Efendi (Ulemadan. Pazarcık’tan Maraş’a gelmek üzere birkaç arkadaşı ile yola çıkmıştı. Savaşın ilk günü Kapıçam civarında düşmanla karşılaşılmış, arkadaşları süratli davrandıkları için kaçmış, kendisi yakalanmış, sakalı ve sarığı ile oynanmış, çırılçıplak edilmiş, tecavüze uğramış, sırtına binilmiş ve süngülenerek şehid edilmiştir.)

28-Esma (Memiş’in zevcesi)

29-Eşbah zade Mehmet Efendi (Divanlı’da düşmanın muhkem mevkilerinden olan Bulgurcu’nun evine yapılan taarruzlarda fedakarca çarpıştı ve burada savaşın onuncu günü 30 Ocak 1920’de şehit oldu.)

30-Eşbah zade Osman Efendi (Maraş’ta 1898’de doğdu. Babası Eşbah zâde Mehmed Efendi, annesi Ayşe Hanım’dır. Birinci Dünya Savaşı başladığında ihtiyat zâbiti olarak silah altına alınmış, birçok cephede savaşmış ve Yemen cephesinde esir düşmüştür. Bir yolunu bularak kaçıp Kilis’e gelir. Oradan da memleketine döner. Memleketine dönüşü Maraş’ın işgal sonrası günlerine rastlar. Babası Mehmed Efendi Milli mücadelede şehid edilmiş, evi yakılmıştır. Ailesi ile helallaşıp babasının intikamını almak üzere çete oluşturup Antep savunmasına gider. Uzunoluk’ta halka yaptığı etkili konuşması ile Antep cephesi için önemli miktarda yardım toplanmasına da katkıda bulunur. Antep savunmasının devam ettiği günlerde düşmanla yapılan çarpışmalarda en başlarda yer alır. 12 Ocak 1921’de Antep’de şehid olur.)

31-Evliya Efendi (Maraş’ta 1881’de doğdu. Defter-i hâkâni memuru Mustafa beyin oğludur. Çocuk yaşta Kuran-ı Kerimi ezberledi. Rüştiyeyi okudu. Bektutiye medresesi müderrisi Mümtaz Efendi’den Arapça öğrendi. Đstanbul’a gitti. Evkaf mektebini bitirdi. Evkaf memuru oldu. 1916 yılında Şerife hatun ile evlendi. Maraş işgal edildiğinde Müdâfaa-i Hukuk Cemiyetinde görev aldı. Harbin başlaması ile beraber merkezde görev aldı. Çeteleri ile beraber görev

167

yaptı. Maraş harbinin her aşamasında çalışanların en önde gelenlerinden oldu. Birçok düşman cephesini düşürdü. Bir bakıma çalışması ile adı efsaneleşti. Harbin 16. gününde Taşhan’da şehid düştü. Harbde evi yandı. Geriye bıraktığı şey 18 yaşında dul bir kadın ve iki yetim çocuk oldu.)

32-Fatma (Ceceli’li Osman’ın kızı)

33-Fındıklı oğlu Ali Çavuş (Maraş’ta 1874’de doğdu. Babası Mustafa Efendi, annesi Selver Hanım’dır. Đşgal öncesinde Divanlı mahallesinde bakkallık yaptı. Fransız işgali ile şehir genelinde çatışmalar başladığında mahallesindeki çetelerin başına çavuş olarak seçildi. Emri altında bulunan çetelere Elbistan’dan silah ve mühimmat getirirken 26 Ocak 1920’de Dereli civarında pusuya düşürülerek şehit edildi. Cenazesi Kümbet Camii mezarlığına gömüldü. Mezarlık buradan taşınırken mezar taşı ailesi tarafından alınıp hatıra olarak saklandı. Aile günümüzde “Fındık” ve “Fındıklıoğlu” soyismini taşımaktadır.)

34-Fındıklı oğlu Đbrahim (Maraş’ta 1900’de doğdu. Babası Fındıklıoğlu Ali Çavuş, annesi Fatma Hanım’dır. Fransız işgali sonrasında şehir genelinde çatışmalar başladığında mahalledeki çetelerin başına çavuş olarak seçilen babasının emrinde çatışmalara katılır. Fransız topçularının yoğun top bombardımanında bir şarapnel parçası ile başından yaralanır. Çatışmalar yoğunlaştığında kadın ve çocuklar Dereli köyüne doğru çekilirken onu da beraberlerinde götürürler. Kan kaybından yolda vefat eder. Cenazesi yol kenarına defnedilir. Savaştan sonra yol kenarında bulunan cenazesi alınarak Kümbet Camii mezarlığına taşınır.)

35-Göksunlu Bayram (Göksun Kuvayı Milliye Reisi. Antep Cephesinde şehit oldu.)

36-Göllülü Yusuf Çavuş (Kesin olmamakla birlikte 1890’da Maraş’ın Göllü köyünde doğdu. Seferberlik ilan edilince askere gitti. Birçok cephede savaştı. Arabistan çöllerinde Đngilizlere esir düştü. Yıllarca Mısır’da esaret

168

hayatı yaşadı. Mübadele ile esaretten kurtularak Maraş’a döndü. Memleketini işgal altında görünce “…memleketim düşman işgali altında iken ben bu elbiseyi çıkaramam. Arabistan’da düşmandan öcümü alamadım bari Maraş’ta doya doya alayım” diyerek gönüllü jandarma yazıldı. Đşgalci Fransız birliklerini vilayet kapısında karşılayan ve içeri sokmayan o idi. Bababurnu’nda Fransızları dağıtan çetelerin de arasında idi. Ekmekçi mahallesinde Ermeni evlerini ve Şekerdere Kilisesini o ateşe verdi. Tekke Kilisesi’nin muhasarası sırasında 30 Ocak 1920’de şehit oldu.)

37-Göynüklü Uzun Yusuf (Mıllış Nuri’nin arkadaşı. Savaşın dokuzuncu günü Kapuçam hanındaki düşman kuvvetleri bir yolunu bulup Türkoğlu tarafına doğru kaçtı. Mıllış Nuri ve adamları ile birlikte düşman kuvvetlerine Türkoğlu civarında yetişildi ve çıkan çarpışmada 30 Ocak 1920’de şehit oldu.)

38-Gülistan (Nasıroğlu’nun zevcesi)

39-Güzel Hoca Şerif Hatun (Maraş’ta 1844’de doğdu. Nalbant Ahmet Efendi’nin eşidir. Mahallede çocuk okuttu. Güzel Hoca adı ile tanındı. Savaş başladığında evden ayrılmak istemeyen eşini yalnız bırakmayarak onunla birlikte kaldı. Savaşın en yoğun bir şekilde devam ettiği günlerde 8 Şubat 1920’de evleri Ermeni komşularınca ateşe verildi. Çıkan yangında yanarak şehid oldu. Cesedi kocasıyla birbirine sarılmış vaziyette bulundu.

40-Habib oğlu Ali (Çiftçi. Bahtiyar yokuşu civarındaki kahvehanede otururken atılan bomba ile şehid edildi.)

41-Habib Ağa oğlu Mehmet Ağa

42-Hacı Ahmet (Tekerek Davutlar kabilesinden. Yemen savaşına katıldı. Memleketine 7 yıl aradan sonra döndü ve şehir çatışmalarında şehit oldu.)

43-Hacı Hasan Efendi (Maraş’ta 1861’de doğdu. Ayşehocaoğullarından. Divanlı Cami müezzini olarak görev yaptı. Sesinin çok gür olduğu, Divanlı’dan okuduğu sabah

169

ezanının Kapıçam’dan duyulduğu söylenilir. Bir miktar Köşkerlik mesleğini bilse de zamanını cami hücresinde geçirir. Savaşın en kızgın olduğu, mahallenin ve camiinin kurşun yağmuruna tutulduğu zamanlarda bile hiç aksatmadan vakit ezanlarını minareden okur.

-Hoca yapma, etme, seni vururlar, dendiğinde

-Düşmanın kurşunu bana değmez, diye karşılık verir.

Savaşın 12. günü yatsıdan sonra evine giderken, Alman Eytamhanesi tarafından atılan kurşunla kasığından yaralanır. Hiç önemsemez. Eve gelerek yatağına yatar. Sabah hayvanları yemlemeye inen gelini kan gölüne dönen yatağı görür. Bakar ki kayınpederi Hakkın rahmetine kavuşmuş. Cenazesi Divanlı camiinin arka kısmına defnedilir.)

44-Hacı Đbrahim Hasesoğlu (Maraş’ta 1892’de doğdu. Babası Depili Ali, annesi Hacide hanımdır. Askerliğini Halep’te yapar. Halep ve Kilis bölgesinde özel bağlantılar kurar, dostlar kazanır. Şehirde çete savaşları başladığında 40- 50 civarında Fransız Beşlisi denen silahtan temin ederek özellikle düşman karargahlarına açılan tünellerde görev yapar. Savaşın sonlarına doğru kendi mahallesi olan Nakıp Camii civarındaki çatışmalarda şehit düşer. Cenazesi alel acele camii bahçesine defnedilir. Savaş sonrası taşınmak istenirse de Hafız Ali Efendi’nin tavsiyesine uyularak yerinde bırakılırsa da bilahare taşınarak asri mezarlığa nakledilir.)

45-Hafız Ökkeş Efendi (Beydilizade. Đsa Divanlı mahallesinden.)

46-Hakkı Hoca Efendi (Ulu Camii Đmam Hatibi.) 47-Hasan oğlu Ali
48-Hasan oğlu Gökçe
49-Hüsne (Memik’in kerimesi)

50-Hatice (Ceceli’li)
51-Đbiksiz Ahmet
52-Đbiş Ağa zade Ali Efendi (Mehmed Ağa’nın oğlu.)

170

53-Đsmail Hakkı Bey (Jandarma Tabur Komutanı, Binbaşı. General Keret’in çağrısı ile şehrin ileri gelenleri ile birlikte karargaha gitti. Orada alıkonularak tevkif edildi. 10 Şubat gecesi Fransızlar çekilirken onu da beraberlerinde götürmek istediler. Yolda dipçik darbelerinden yürüyemez duruma gelince salıverildi ise de aşırı soğuk ve kar yağışı altında kaldığından kurtulamayarak 22 Şubat 1920’de vefat etti.)

54-Kadir oğlu Ahmet

55-Kalender oğlu Mehmet Usta

56-Kaltakçı Halil (Savaşın ilk günü çarşıdan evine giderken Kırklar kilisesi civarında yakalanarak kiliseye götürülmüş, birkaç gün işkence edildikten sonra boğazı kesilerek şehid edilmiş ve naaşı yola atılmış.)

Babama Benzeyen Adam

57-Karakız oğlu Zeki (Maraş’ta 1897’de doğdu. Babası Meclis Đdare Başkatibi Duran Efendi, annesi Fatma Hanım’dır. Muhittin Karakız’ın kardeşidir. Maraş Đdadisi’ni bitirdikten sonra memur olarak görev aldı. Birinci Cihan Harbi’nin başlaması üzerine silah altına alınıp yedek subay olarak Gazze cephesine gitti. Đngilizlere esir düştü. Đki yıllık esaretten sonra mübadele ile serbest bırakılarak memleketine döndü. Şehrin düşman işgaline uğraması üzerine Heyet-i Temsiliye’nin kuruluşunda fiilen görev aldı. Kayabaşı- Çukuroba çete gurup komutanı olarak milli mücadelenin tüm safhalarında yer aldı. Çarpışmalarda ön saflarda yer aldı. Yaralandı. Maraş’ın düşman işgalinden kurtuluşunun ardından yaraları daha iyi olmadan Antep savunmasına katıldı. Antep’te düşmana karşı savaşırken 18 Ocak 1921’de ağır şekilde yaralandı. Maraş’a getirilirken yolda şehid oldu.)

58-Kerhanlı Ali

59-Kırşehirli oğlu Abdullah

60-Kör Hasan (Ferhuş’tan. Maraş’ın düşmandan kurtuluşunun ardından Akıncı birlikleri ile birlikte Kilis çatışmalarına da katılmış ve orada şehit olmuş.)

171

61-Medineli oğlu Abdullah Çavuş (Maraş’ta 1891’de doğdu. Babası Medineli oğullarından Sofu Mehmet Ağa, annesi Fatma hatundur. Medrese eğitimi alır. Küçük yaştan itibaren gözü pek ve yiğit bir delikanlıdır. Seferberlik ilanı ile askere gider. Birçok cephede savaşır. 12 yıl aradan sonra memleketine döner. Dönüşünde onu öz kardeşleri dahi tanıyamaz. Şehrin işgali üzerine yeniden silaha sarılarak en önde mücadele eder. Kuva-i Milliye’nin Hatuniye mahalle sorumluluğunu üstlenir. Kuytul mahallesinde düşman karargahı olan Alaca Orçan’ın evini içindeki Fransız ve Ermeni kuvvetleri ile birlikte ateşe verir. Fransız birlikleri ile Ermenilerin irtibatını sağlayan ve düşmanın önemli karargahlarından olan Katolik kilisesini yakmaya çalışırken 2 Şubat 1920’de şehid olur.)

62-Memili (Doluca’dan. Türkoğlu civarında çatışmalara katılmış ve şehit olmuş.)

63-Memiş (Kertmen’den.)

64-Mıllış Nuri (Maraş’ta 1898’de doğdu. Babası Cin Ali oğullarından Hacı Mustafa “Recep” Ağa’dır. Şehrin düşman işgaline uğraması üzerine Zülkadiroğlu Süleyman Beyin çeteleri arasında yer aldı. Cesareti ve gözü pekliği ile çarpışmalara en önde girdi. Kuyucak kahvesindeki yüze yakın Ermeni fedaisinin karşısına tek başına çıktı. Düşmanın korkulu rüyası oldu. Ermeni komitacı Avedis’in konağına yapılan baskın sırasında karnından ağır şekilde yaralandı. Bağırsakları dışarı çıktı. Sarkan bağırsaklarını kendi eliyle yerine yerleştirip çatışmalara devam etti. Tedavi fayda vermedi. “Vatan sağ olsun, millet sağ olsun” diyerek aldığı ağır yaradan 3 Şubat 1920’de şehid oldu. Maraş harbinin en cesurlarından biri olarak tarihe geçti. Adına şiirler, destanlar yazıldı.)

65-Muallim Hayrullah Efendi (1895’de Maraş’ta doğdu. Baba adı Hacı Ali’dir. Đstanbul’da mühendislik öğrenimini yaparken siyasi bir olaya karıştığı için Mısır’a sürüldü. II. Meşrutiyetin ilanından sonra Halep’e döndü.

172

Halep sultanisi Ulum-u Riyaziye muallimliğini kazanmış olmasına rağmen tayinini Maraş’a istedi. Şehrin işgali üzerine Kuvayı Milliye teşkilatına katıldı. Adana’dan Maraş’a yardıma gelen Fransız kuvvetlerini Bababurun mevkiinde 7 Ocak 1920’de karşılayan çetelerin başında yer aldı. Bu çarpışmada baldırından yaralandı. Tedavi edilmek için ismi gizlenerek Antep’e götürüldü. Maraş’ın düşman işgalinden kurtuluşundan sonra Maraş’a getirildi. Bir süre sonra yarası azdı. Alman Hastanesi’ne kaldırıldı. Kurtarılamayarak burada vefat etti. Hastanede Ermeni Doktor Artin tarafından zehirlendiği de söylendi. Vefatına bütün Maraşlı üzüldü. Cenazesine tüm Maraşlı katıldı.)

66-Muhacir Mustafa (Ferhuş’a yerleşen muhacirlerden. Maraş ovasında şehit oldu.)

67-Muharrem Efendi

68-Mulla oğlu Mehmet

69-Murtaza oğlu Durdu

70-Musa Efendizade Hacı Mahmut Efendi (Divanlı Mahallesinden)

71-Nacar Hasan (Ferhuş’tan. Antep savunmasında şehit oldu)

72-Nalbant zade Ahmet Efendi (Maraş’ta 1838’de doğdu. Nalbantlık yaptı. Evi Hatuniye mahallesinde idi. Savaş başlayıp şehir boşaltılmaya başladığında oğlunun ısrarlarına rağmen evini terk etmeyerek “Ermeni komşularımız bize bir zarar vermez. Sen çocuklarını al götür” der. Zaten yaşı 82 olmuş, gözleri de görmez olmuştur. Ne var ki 8 Şubat 1920’de savaşın en kızıştığı bir günde yıllarca komşuluk yaptığı Ermenilerin ateşe verip yaktığı evinde eşi ile birlikte diri diri yakılarak şehid edildi.)

73-Nasır oğlu Mehmet (Şeyhadil civarında arkadaşları ile birlikte yürürken belki de su dökmek için arkadaşlarından biraz uzaklaşınca arkadan habersizce yaklaşan Fransız

173

askerlerinden bir Ermeni tarafından arkadan saldırılarak şehit edildi.)

74-Osman (Kertmen’den.)

75-Ökkeş oğlu Ali

76-Peynirdereli Hacı (Savaşın üçüncü günü Zülkadiroğlu Süleyman Beyin kuvvetleriyle Deliklitaş’taki Alman çiftliğine hücuma geçti. Bu taarruzda şehit düştü.)

77-Purto Bilal (Ferhuş’tan. Atizi çatışmalarında şehit oldu)

78-Purto Mustafa (Ferhuş’tan. Atizi’ndeki çatışmalarda kolundan yaralandı ve şehit oldu.)

79-Ramazan (Senem Ayşe’nin kocası)

80-Ruşen (Fatiş kadının oğlu)

81-Saçmalı oğlu Mehmet (1890’da Maraş’ta, Duraklı mahallesinde doğdu. Baba adı Đbrahim, anne adı Elif’dir. 1905’de Ayaklıcaoluk’dan Emine hanımla evlendi. Đki kızı üç oğlu oldu. Şehir işgal edildiğinde oluşturulan ilk çete gurubu içerisinde yer aldı. Mıllış Nuri’nin en yakın arkadaşı idi. Eşini ve çocuklarını Cancık istikametinden Kerhan tarafına götürüp emniyete aldıktan sonra tekrar dönüp çatışmalara katıldı. 22 Ocak 1920’de şehit oldu. Cenazesi Çınarlı Camii bitişiğindeki mezarlığa defnedildi ise de 1936’da Şeyhadil Mezarlığına yapılan Şehitlik Abidesi’ne nakledildi.

82-Sağır Zeliha

83-Saraç Rıza Efendi

84-Talaşkacı Hacı Ali (Savaşın ilk günü 21 Ocak 1920’de şehit oldu.)

85-Tiyekli oğlu Kadir (Sütçü Đmam’ın dayısının oğlu. Uzunoluk’ta 31 Ekim 1919’da meydana gelen Sütçü Đmam Olayı’nın ardından ev ev her yerde Sütçü Đmam aranırsa da bulunamaz. Đntikam hırsıyla 1 Kasım 1919’da Şeyhadil Mahallesinde Sütçü Đmam’ın dayısının oğlu Tiyeklioğlu Kadir’i yakalarlar. Hiçbir suçu olmamasına rağmen ellerini

174

ve ayaklarını bağlayarak işkence ederler. Burnunu ve kulaklarını keserek şehit ederler. Tiyeklioğlu Kadir’in cenazesi bir tabut içerisinde Hükümet Konağı’na getirilir. Yapılan vahşeti belgelemek için fotografı çekilir.)

86-Tiyekli oğlu Kör Hafız

87-Topal oğlu Kadir

88-Topuz Hasan (Çağlayancerit’ten. Maraş’ta çatışmaların başladığı haberi alınınca Gücük Hoca’nın oluşturduğu çete gurubu içerisinde yer alarak çatışmalara katıldı. Mercimektepe’de şehit oldu.)

89-Uzun Ahmet Dede (Ilıca’dan. Mercimektepe çatışmalarında şehit oldu)

90-Üzümsuyu zade Mehmet Ağah Efendi (Müderris. Savaşın ilk günü 21 Ocak 1920’de çarşıdan evine giderken Arasa hanında yakalanarak hana götürülüp, işkence edilerek şehid edildi.)

91-Veliddin Efendi (Đdadi Mektebi Ulumu diniye muallimi. Savaşın ikinci günü 22 Ocak 1920’de Çınarlı Cami civarında kiracı olarak oturduğu evinde Ermeni komşularınca feci şekilde işkence edilerek şehid edildi. Cenazesi Çınarlı Camii bahçesine defnedildi.)

92-Viç viç zade Hüseyin Efendi (Ali Efendi oğlu)

93-Yörük Selim (Đnebolu’da 1882’de doğdu. Harp Okulu’nu bitirdi. Balkan ve Birinci Dünya Savaşlarına katıldı. Yüzbaşılığa kadar yükseldi. Maraş’ta işgalci Fransız ve Ermenilerin Müslüman Türk halkına yaptıklarının Sivas’ta duyulması üzerine bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından görevlendirilerek Kılıç Ali ile birlikte Maraş’a gönderildi. Đlk olarak Göksun’a gelip milis teşkilatını kurdu. Maraş’ta savaşın başlaması üzerine 70 kadar silahlı Çerkez süvarisi ile 6 Şubat 1920’de Cancık Mağarası istikametinden Maraş’a girdi. Đslahiye’den gelen Fransız yardım kuvvetlerini durdurdu. Emrindeki Çerkez süvarileri ile Maraş’ın düşman işgalinden kurtuluşuna dek savaştı. Antep cephesine de

175

katıldı. Yaralı olarak Maraş’a getirildi. Alman Hastanesinde tedavi gördü ise de kurtarılamadı. Cenazesi Ulu Camiinden kaldırıldı. Adı bir mahalleye verildi.)

94-Yunus oğlu Mehmet Ali (Mıllış Nuri’nin arkadaşı)

95-Zekiye (Osman’ın kerimesi)

96-Zülfikar Çavuş oğlu Hasan (Mescit üzerinde iken açılan ateşle şehit edildi.)

97-Zülfikar Çavuş oğlu Hüseyin

176

BĐR HAMASET HĐKAYESĐ

Yıl 335
Camiye girdi bütün Maraşlı, Durdu kıbleye karşı. Düşman Maraşa girdi
Sardı öğleye karşı.

Yıl 335
Gökten yere al ettiler ay yıldızı, Atmak istediler üstüne yerin, Maraşlı bıraktı namazı, niyazı Sokağa döküldü şehrin
Erkeği, kadını, kızı.

Yıl 335
Gözler dikildi kaleye,
Çektiler bayrağı arşı âlâya.
Yürekler çarpıyor, gözler yaşlı, Đnliyor, soluyor, gürlüyordu Maraşlı.

177

ŞĐĐRLER

Yıl 336
Kıpkırmızı Maraşın Kanlıderesi, Kan değil ki ayakbastı parası.

Yıl 336
Can pazarı oldu Abarabaşı. Gidiyor düşmanın
Bir yana gövdesi,
Bir yana başı.

Yıl 336
Kaldı arayerde Maraşlı Bir yanda soğuğa, dona Bir yanda düşmana karşı.

Gün 12 Şubat
Boğazkesen’i görmeli şimdi,
Boğazı kesildi, düşmanın, hem de nefesi. Maraş derler buna, bu da efesi.

Gün 12 Şubat
Çektiler bayrağı arşı âlâya karşı.
Seyre daldılar Ulucamiden gözleri yaşlı, Bayramın kutlu olsun aziz Maraşlı.

Remzi ÖZMEN / 3.3.1957