Mustafa AKKUŞ*
Özet
Dünya tarihinde derin izler bırakan Moğol istilasının, Anadolu’nun her köşesinde büyük etkileri olmuştur. Özellikle Anadolu’nun doğusunda istilanın getirdiği büyük yıkım daha fazla hissedilmiş, bölgedeki birçok şehir gibi Maraş ve çevresinde derin acılar yaşanmıştır. Konumu itibariyle stratejik bir bölgede olan ve geçiş güzergâhı üzerinde bulunarak büyük önem taşıyan Maraş, gerek istila döneminde gerekse İlhanlı hâkimiyeti döneminde hem Anadolu’ya gelen hem de Memluk topraklarına saldıran Moğolların uğrak yeri haline gelmiştir. Moğolların en büyük düşman olarak gördükleri Memlûklere karşı taarruz ve saldırıları için bölge bir geçiş güzergâhı olduğu gibi, Memlûk saldırılarına karşı da tampon görevi görmüştür. Moğol İstilasının ortaya çıkardığı kaos döneminde Ağaçerilerin ayaklanarak bölgede estirdikleri terör havası Maraş halkında büyük acılara sebep olmuştur. Ermeniler 1258 yılında Moğolların desteğiyle Maraş’ı işgal etmiş, Maraş çevresi de Moğol-Memluk mücadelesine sahne olmuştur.
Bu bildirimizde Moğol Tahakkümü Döneminde Maraş bölgesini İstila ve İlhanlı hâkimiyeti dönemi olarak iki kısımda ele alacağız. İstila döneminde Moğolların bölgeye gelişi, istilanın getirdiği buhran ve karışıklıkta Selçuklu ailesi arasındaki taht mücadelelerinde Maraş’ın konumu ve etkisine değinilecektir. Baycu Noyan’ın bölgedeki faaliyetleri, Yasavur Noyan’ın Maraş ve çevresinde yaptığı yağma, talan ve zulümler anlatılacaktır. Ayrıca İstila döneminde Moğollara karşı mücadelede bölgeyi ele geçiren Ali Bahadır’ın faaliyetleri ile istilayla gelen kaos ortamından istifade eden Ağaçeriler’in bölgede büyük etki ve sonuçlar doğuran tutumları ele alınacaktır. İkinci kısımda da Ermeni hâkimiyetine girdiği dönemde İlhanlıların bölgedeki faaliyetleri ve Ermenilere bölge hâkimiyetindeki yardımları izah edilecektir. Bu dönemde ön plana çıkan, Maraş ve çevresinde büyük tahriplere neden olan İlhanlı-Memluk mücadelesine değinilecektir. Bölge sık sık Memluk taarruzlarına hedef olurken diğer taraftan bölge halkına hayatı zindan ettiren Moğolların bölgedeki valisi olan Araksun Noyan’ın tutumu anlatılacaktır. Baybars’ın Anadolu seferi ve Elbistan Ovasında yaşananlar bölgedeki Moğol tahakkümünü iyice artırmış, Halep Türkmenlerinin taarruzları ve isyanları ile bölgenin tahribatını daha da arttırdığı faaliyetleri zikredilecektir.
* Yard. Doç. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Tarih Bölümü, Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, makkus@konya.edu.tr