GEÇ HİTİT DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE KADAR KAHRAMANMARAŞ KALESİ

Prof. Dr. Mehmet ÖZKARCI*

Şehrin merkezindeki tepenin üzerinde yer alan kalenin, inşâ tarihi konusunda kesin bilgi yoktur. Anadolu’yu Mezopotamya’ya bağlayan önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan Kahramanmaraş, Hitit İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Geç Hitit devletlerinden Gurgum Krallığı’na başkentlik yapmıştır. Kale ile çevresinde yapılan kazılarda Geç Hitit Dönemi’ne (M.Ö. 1200-660) ait birçok tarihî eser bulunmuştur. Sanat Tarihi literatürüne “Maraş Aslanı” olarak geçen ve bugün Kahramanmaraş Müzesi’nde sergilenen aslan heykelinin üzerinde Hitit hiyeroglifi ile yazılan ve Maraş tarihinin önemli bir dönemine ışık tutan uzunca bir metin bulunmaktadır. Hiyeroglif kitabede, M.Ö. IX. yüzyılda kenti yönetmiş olan Geç Hitit Kralı III. Halparuntaş (M.Ö. 810-783) ile atalarının isimleri geçmektedir ve bu kitabe Geç Hitit tarihi açısından oldukça önemlidir. Aslan üzerindeki hiyeroglif kitabede, Geç Hitit Kralı III. Halparuntaş’ın inşâ ettirdiği yapıya iki aslan koydurduğunu ve bu aslanları babası Yüce Layamaş’a adadığını ifade etmektedir . Kahramanmaraş Kalesi’nin ilk defa, Geç Hitit Kralı III. Halpuruntaş (M.Ö. 810-783) tarafından inşâ ettirildiği anlaşılmaktadır.

Kahramanmaraş Kalesi Geç Hititliler zamanında yapıldıktan sonra, yöreye hâkim olan Asur, Med, Pers, Kapadokya Krallığı, Roma, Bizans, Hülâfa-i Raşîdin Dönemi, Emeviler, Abbasiler, Anadolu Selçuklu, Dulkadir Beyliği ve Osmanlı dönemlerinde çeşitli tamir ve ilâveler yapılarak aktif bir şekilde kullanılmıştır. Fakat Maraş, özellikle VII – XI. yüzyıllar arasında Bizanslılar ile Müslüman devletlerarasında sık sık el değiştirdiği için kale defalarca tahrip edilerek yeniden yapılmıştır.

Maraş 1522 yılında Osmanlı Devleti’nin yönetimine geçmiş ve kalenin, Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde yenilenircesine tamir ettirildiği ve şimdiki şeklini bu onarımlar sırasında aldığı anlaşılmaktadır .

Kahramanmaraş Kalesi, şehrin merkezinde yer alan tepenin üzerine inşâ edilmiştir Kale, kuzey ve güney taraftan şehre girişi sağlayan önemli yolların birleştiği yerde bulunması itibariyle askerî ve ticarî bakımdan oldukça önemli bir konuma sahiptir. Şehir merkezinde akan Kanlı Dere, Şeker Dere ve Uzunoluk Deresi derin vâdiler oluşturarak, özellikle kalenin bulunduğu tepeyi diğer tepelerden ayırmıştır . Kalenin bulunduğu tepe tamamen ovaya ve çevreye hâkim bir konumdadır. Yapı ilk inşasından itibaren bölgenin en büyük garnizon tipinde kalelerinden birisi olmuştur.

Babama Benzeyen Adam

Arazinin topografik yapısına göre şekillenen ve hafif çarpık plânlı olan kale, dıştan yaklaşık 83.00 x 140.00 m. boyutlarındadır. Kale, muhtelif ebat ve biçimlerde burçlarla desteklenen kalın sur duvarlarıyla kuşatılmıştır .

Anahtar Kelimeler: Kahramanmaras Kalesi, Geç Hitit, Gurgum, III. Halparuntaş