Teketek Haber

KAHRAMANMARAŞ-GERMANİCİA ANTİK KENTİ

KAHRAMANMARAŞ-GERMANİCİA ANTİK KENTİ
23 Ocak 2019 - 9:08

Bugünkü Kahramanmaraş, Kale ve Ulu Camii çevresindeki engebeli arazide kurulmuş olup hızlı kentleşme, göç alma ve kitle iletişim araçlarının gelişmesiyle küçülen aile kavramının yansımaları sonucu artan konut ihtiyacı ile belirli yönlere doğru gelişme göstermiştir (Temiz, Binici, Köse ve diğerleri, 2005, s. 584). Kahramanmaraş İli’nin 1953 yılında Kent merkezinin yayılım sahası incelendiğinde, yayılım alanının Kahramanmaraş Kalesi ve çevresinde yoğunlaştığı görülür. 1980’li yıllara kadar bu alanda yayılım gösteren kent daha sonra genişlemesini batı yönünde sürdürmüştür. Günümüzde de batıda Ceyhan Nehrine, güneyde sanayi alanlarının yer aldığı Osmaniye yolunda Belediye mücavir alanlarına, Gaziantep yolunda Karacasu Beldesi sınırlarına yayılan Kent, gelişimini temel olarak batı istikametinde Kayseri yolu üzerinde sürdürmektedir

Günümüzde Germanicia Antik Kenti, İl merkezinin doğusunda kalan ve halkın Karamaraş adını verdiği Dulkadiroğlu, Şeyh Adil, Bağlarbaşı ve Namık Kemal Mahallelerini içine alan yaklaşık 1460 dönümlük bir alanı kapsamaktadır.

Germanicia Antik Kenti ile ilgili son yıllarda yapılan kurtarma kazılarıyla, kaçak kazılarla ve ihbarlarla bu dört mahalle içerisinde 19 değişik alanda çoğu tek-iki katlı evlerin altında tespit edilen mozaikler ve kalıntılar dışında, günümüzde Kente ait ayakta herhangi bir kalıntı bulunmamaktadır. Halkın Karamaraş adını verdiği bu bölge yaklaşık 30 yıl önce yerleşime açılmış olup yerleşime açılmadan önce zeytinlik alan ve tarla olarak kullanılmıştır. Halk tarafından anlatıldığına göre; Bölgenin 30 yıl önce zeytinlik alan olarak kullanıldığı günlerde bütün zeytinliklerde çok yoğun seramik, mozaik ve künk parçaları bulunmuş, çoğu zaman buluntular bilinçsizce yok edilmiştir. Çoğu zaman da yetkililere haber verilse bile alanlar tescil edilmediği için Bölge yerleşime açılmıştır. Yerleşime açıldığı zamanlarda halkın ev yapımı sırasında tesadüfen bulduğu kalıntılar ve mozaiklere Vatandaşlar bir anlam yükleyemediği için çoğu zaman onlar tarafından tahrip edilmiş, mozaikli alanların bazıları da evlerin kömürlüklerine, ahırlarına sağlam ve güzel olduğu için zemin döşemesi olarak bırakılmıştır. Ev sahiplerinin yetkililere haber verdiği zamanlarda da yetkililer gelip bölgeyi inceleseler bile, alanlar tescil edilip koruma altına alınmadığı için bugüne kadar tahrip edilmiştir. İlin tarihini anlatan makalelerde ve bilgilerde hep Karamaraş denilen Bölge için daha önce Maraş’ın burada kurulduğu ve büyük bir deprem veya büyük bir sel sonucunda yıkılıp yok olduğu anlatılmasına rağmen bu Bölgede 2007 yılına kadar kapsamlı bir araştırma, tespit ve inceleme de yapılmamıştır. Tam 30 yıl sonra Dulkadiroğlu Mahallesinde bir evin altında kaçak kazı yapılarak ortaya çıkarılan bir parça mozaik, Germanicia Antik Kentinin ortaya çıkarılmasında bir kilometre taşı olmuştur.

Geçmiş yıllarda adı Namık Kemal Mahallesi olan ancak yerleşim sahalarının genişlemesiyle Şeyh Adil, Namık Kemal, Bağlarbaşı ve Dulkadiroğlu Mahallelerine ayrılan Germanicia Antik Kenti’nin yerleşim sahası, kuzeyde bulunan ve Antik Kentin nekropolünü oluşturan Öksürük Mahallelerini içine alacak şekilde toplam 146 hektar alanı kapsamaktadır.

Bu bölgede Kahramanmaraş Belediyesi’nden edinilen resmi kayıtlara göre 3.662 adet parsel bulunmaktadır. Bu parsellerden % 80’inde ev, okul, park vs. yer alırken, % 20’si ise halen boş arsa konumundadır. Kahramanmaraş Belediyesi’nce, dolu olan parsellerin ise sadece 900 adetinin ruhsatlı olduğu diğerlerinin ise ruhsatsız olarak yaklaşık 30 yıl içerisinde kaçak olarak yapıldığı tespit edilmiştir. Bu bölgedeki nüfusun TÜİK 2009 verilerine göre, Germanicia’nın yerleşim sahası içerisinde kalan 4 mahalleye göre nüfus dağılımı ise; Namık Kemal Mahallesi’nde 9.225 kişi, Bağlarbaşı Mahallesi’nde 8.852, Dulkadiroğlu Mahallesi’nde 6.385 ve Şeyh Adil Mahallesi’nde 6.813 kişi olmak üzere toplam 31.275 kişiden oluşmaktadır.

Dört mahallenin, Kent yayılımının mekânsal analizi ve Kent kayıtları incelendiğinde; 1980’lerden sonraki dönemde yoğun olarak bu bölgeye yerleşildiği açıkça görülmektedir. Bölge ağırlıklı olarak son 30 yılda kaçak yapılaşmanın en yoğun olduğu bir bölgedir. Bölgede yer alan nüfusa bakıldığında çevre İlçelerden ve İl dışından kırsal alanlardan göçlerle gelen halk bu Bölgeye yerleşmiştir. Maddi açıdan alt gelir grubunu oluşturan insanların yaşadığı Bölgede çarpık bir yapılaşma hakimdir. Ruhsatsız olarak hiçbir kurala ve kaideye bağlı kalmadan yapılan evlerin öncelikle temelsiz olarak tek katlı olarak yapıldığı, ailenin gelir durumu ve nüfusu arttıkça konutlara eklemeler ve katlar yapıldığı tespit edilmiştir. % 80’i ruhsatsız olarak yapılan bu çarpık yapılaşmadan oluşan mahallelerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere zamanla konut aralarına okul, camii, yurt, sağlık ocağı gibi Resmi kurumlar yapılarak insanların eğitim-sağlık gibi sosyal ihtiyaçları da karşılanmıştır. Aslında burada yaşayan halkın sosyo-ekonomik açıdan alt gelir grubunu oluşturması yüzünden temelsiz yapılan konutlar zeminin yer yer 60. cm altında bulunan Germanicia’nın mozaiklerini ve kalıntılarını bir anlamda korumuştur. 30 yıl önce koruma altına alınıp sit alanı olarak tescil edilerek yerleşimin yasaklandığı bir bölge olması gerekirken dört mahallenin imarsız ve ruhsatsız yapılardan oluşması ne yazık ki bugün mozaikler için sevindirici bir durum haline dönüşmüştür. Kaçak olarak yapılan konutların çoğu, zamanla kişilerin mülkiyetine geçmiş ve tapulu konutlar ve arsalar haline dönüşmüştür. Antik Kentin bu Bölgede konutların, okulların, parkların altında yer alıyor olması günümüzde Antik Kentin kalıntılarının nasıl açığa çıkarılacağı, nasıl kamulaştırılacağı ve nasıl korunacağı problemini de beraberinde getirmiştir.

Germanicia Kentinin bu bölgede kurulmuş ve gelişmiş olmasının temel sebebi, Kentin kurulduğu Bölgenin topografik açıdan ovaya hakim bir yamaç olması, Kentin savunması ve kontrolü açısından Antik Kente açılan yolların kent yerleşim sahasından izlenebilir bir mevkide olmasıdır. Ayrıca kentin yakınından geçen Aksu Çayının ve Kent merkezine 20 km. uzaklıktaki Hasancıklı Köyü yakınlarından geçen Ceyhan Nehrinin yakınlığı, kent merkezinde yer alan ve Aksu Çayının kollarını oluşturan Kanlıdere, Şeker Dere ve Uzunoluk Derelerinin villalarda kullanılan mozaik taşları için önemli bir kaynak oluşturması ve Kahramanmaraş ovasının tarım amaçlı kullanılması diğer önemli etkenlerdir. İklimsel açıdan yazları sıcak olan Antik Kentin yamaçta kurulması, yaz sıcağında poyraz rüzgarlarından Germanicia halkının yararlanmasını sağlamak kentin bu bölgede kurulmasında destekleyici bir unsur olmuştur. Ayrıca Maraş’ın ovalarının tarım arazilerinden ve bataklıklardan oluşması nedeniyle Ahır Dağı yamaçlarına kurulan Kent merkezinin doğusunda kalan Germanicia Antik Kenti’nin mozaiklerinin bugün zeminden 60. cm. derinlikte sağlam olarak bulunuyor olmasının nedenlerinden bir tanesi de, Ahır Dağı yamaçlarında kurulan Antik Kentin zamanla yağışların etkisiyle Ahır Dağ’ı yamaçlarından akan sele maruz kalmış olması ve Kentin yamaçlarının zamanla bu selden kalan alüvyon toprakla örtülmüş olmasıdır.

Bugün % 80’i Bölgede bulunan evlerin, parkların, yolların altında yatan Germanicia Antik Kenti’ni koruyabilmek, yeni yapılan inşaatları kontrol altında tutabilmek için Bölgede Kahramanmaraş Müze Müdürlüğü Uzmanları, Adana Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Uzmanları ve Belediye KUDEP Uzmanlarının yaptığı ortak çalışmayla mozaikler ve kalıntılar ışığında 4 mahalle III. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.