Teketek Haber

SELÇUKLULAR DÖNEMİ MARAŞ TARİHİ BİBLİYOGRAFYASI

SELÇUKLULAR DÖNEMİ MARAŞ TARİHİ BİBLİYOGRAFYASI
25 Nisan 2018 - 21:45

Hüseyin SARAÇ*

BİBLİYOGRAFYA

En genel tanımıyla bibliyografya, belli bir konudaki yayınların (kitap, broşür, makale) listesi ya da kitâbiyat, kitap bilgisi, kitap tanıtım yazısı, bir konudaki kaynakların sunumu olarak tanımlanabilir. Bu çalışmalarda müellifin, tercüme ise mütercimin adı, cilt ve baskı kaydı, basıldığı yer, yıl ve yayıncı ile sayfa adedi hakkında bilgiler bulunur. Belli bir amaca yönelik yayımlanan bütün metinlerin dökümünü yapma ve tanıtma işi olarak da açıklanabilir. Bibliyografyaları üç ana gruba ayrılır. İlki, tespit edilen eserlerin beli kurallar dâhilinde sadece künyelerinin verildiği basit bibliyografyalar, ikincisi eserlerin künyelerinin yanında içerikleri hakkında da bilgi aktarılan tahlili bibliyografyalar, üçüncüsü de eseri eleştirel anlamda sorgulayan tenkidi bibliyografyalardır. Bu çalışma ilk tanıma girmektedir. Yunanca Biblion (Kitap) ve Graphien (Yazmak) kelimelerinden meydana gelen Fransızca Bibliographie karşılığı olarak Türkçe’de kullanılan bir terimdir. Esâmi’l-kütüb, esâmî’i kütüb, ilm-i kütüb, ahvâl-i kütüb, ilm-i ahvâl-i kütüb gibi kavramlara da Türkçe’de rastlanmaktadır[1].

Belli alanlarda gerekli bilgileri verebilecek çalışma aracı olarak bir ihtiyaca binaen doğmuş olan bibliyografya, Johan Tritheim’in 1494 yılında yayınlanan Kilise Yazarlarının Kitabı isimli çalışmasıyla bir boşluk doldurulmaya çalışılmıştır. Benzer çalışmalar daha sonraki süreçlerde Fransa, Almanya gibi diğer Avrupalı ülkelerde de yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nde ilk önemli çalışma 17. yüzyılda Kâtip Çelebi tarafından meydana getirilen Keşf’ül Zûnun adlı eserdir. Bu eserde 300 kadar bilimin özellikleri anlatılmıştır. Bunun yanında 10.000 kadar yazar ve 15.000’e yakın kitap hakkında alfabetik olarak bilgi verilmektedir. Bağdatlı İsmail Paşa tarafından kaleme alınan Ahval Name-i Muellefat-ı Askeriye-i Osmaniye (Osmanlı askerliği üzerine yazılmış eserler) bu alanda yapılmış önemli çalışmalardandır. Bursalı Mehmet Tahir’in Osmanlı Müellifleri, Taşköprülü Ahmet Efendi’nin Mevzûât-ul Ulûm (İlimlerin mevzuları) isimli eserleri mevcuttur. Cumhuriyet dönemiyle beraber bibliyografya çalışmalarında artış olmuştur. Bu anlamda 1935 yılından itibaren yayınlanmakta olan Türkiye Bibliyografyası milli bir bibliyografya niteliği taşımaktadır. Bunların haricinde bir de Türkiye Makaleleri Bibliyografyası bulunmaktadır[2]. Ayşe Kuşçu tarafından hazırlanan ve Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınlarından çıkan Selçuklu Tarihine Başlarken eseri Selçuklu tarihi araştırmacılarına yol gösterici nitelikte çok önemli bir Selçuklu bibliyografyası çalışması olarak değerlendirilebilir. Kuşçu çalışmasında, Selçuklu umumi temel kaynaklarının her biri hakkında genel bilgiler aktarmakla kalmamış Selçuklularla ilgili tüm bilimsel çalışmaları eserinde toplamaya çalışmıştır[3].

Kahramanmaraşla ilgili en kapsamlı çalışmalardan biri ise Cavit Polat tarafından yapılmıştır. Maraş Bibliyografyası adında yapılan çalışmada ilk çağlardan 2009 yılına kadar yapılmış bilimsel yayınları kapsamaktadır. Ukde Yayınları tarafından bastırılan kitapta, Kahramanmaraş tarihinin yansıra coğrafya, sanat tarihi, arkeoloji, el sanatları, kültür ve edebiyat ile sosyo-ekonomik alanlarda yapılmış çalışmaları tespit etmek suretiyle Kahramanmaraş bibliyografyası oluşturulmuş ve her bir konu başlığı kendi içinde tasniflendirilmiştir. Bundan başka Kahramanmaraşla ilgili yapılmış bir diğer önemli çalışma da Selim Kaya tarafından hazırlanan Dulkadir Beyliği Öncesi Maraş Tarihi Bibliyografyası’dır. Selim Kaya’nın ayrıca bir de Dulkadir Beyliği Bibliyografyası bulunmaktadır. Necla Günay’ın Madalyalı Şehrin Yakın Tarihi Üzerine Araştırmalar, Ahmet Doğan İlbey’in Maraş Hakkında Kitâbiyat, diğer bibliyografya çalışmalarıdır[4].

Çalışmamız ise Selçuklular dönemi Maraş tarihi üzerine yapılmış bilimsel çalışmaların derlenmesi ve Selçuklular döneminde Maraş tarihi bibliyografyası oluşturmaya dayanmaktadır. Önceki çalışmalara katkı sunması amaçlanmıştır. Çalışmamızda, Selçuklular döneminde doğrudan veya dolaylı Maraş tarihi üzerine yazılmış kitap, makale, tez ve bildiriler tespit edilmiştir. Araştırmacıların bölgeyle ilgili çalışmalarında ilgili kaynaklara daha hızlı erişimlerini sağlamak bir diğer hedefimizi oluşturmuştur.

* Yrd. Doç. Dr., Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. huseyinsarac@nevsehir.edu.tr

 

[1] İsmail Durmuş, “Kitâbiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, s. 83-85. Ayrıca Bkz. Cavit Polat, Maraş Bibliyografyası, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş2009, s. 15-16.; Tahsin Yazıcı, “Kitâbiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, s. 85-87.; Âlim Kahraman, “Kitâbiyat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002, s. 87-89.

[2] Polat, Maraş Bibliyografyası, s. 16.

[3] Ayşe Kuşçu, Selçuklu Tarihine Başlarken, Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, Konya 2016, s. 21-116.

[4] Polat, Maraş Bibliyografyası, s. 17.