Prof. Dr. Ahmet EYİCİL
Maraş, 22 Şubat-30 Ekim 1919 tarihleri arasında İngilizler tarafından işgal edildi. İngiliz işgali döneminde Mısırlı Yüzbaşı Hasan Rufai’nin Türklerle dostane münasebetleri nedeniyle Maraş’ta asayişi bozacak önemli bir vakıa olmadı. Suriye İtilafnamesi gereği Maraş, 1 Kasım 1919-11 Şubat 1920 tarihleri arasında Fransızlar tarafından işgal edildi. İngiliz kumandanı Weir ve Fransız kumandanı Marie arasında neler yapılması gerektiğine dair beş maddelik bir beyanname hazırlanarak Maraş mutasarrıfına verildi.
Sivas Kongresi başkanı Mustafa Kemal teşkilatı kurmak amacıyla Yörük Selim ve Kılıç Ali Bey’i Maraş’a gönderdi ve 29 Kasım 1919’da Müdafaa-i Hukuk Teşkilatı kuruldu. Maraş’ta Heyet-i Temsiliye merkezi oluşturuldu. Aslan Bey başkanlığında Maraş Merkez İdare Hyeti oluşturularak şehir içi teşkilatlanma on şubeye bölündü. İç nizamname hazırlanarak teşkilat mensuplarının neler yapacağı belirlendi. İşgalcilere karşı direnmek için önce teşkilat sonra neşriyat mantığı ile hareket eden Kuvayı millîye, Maraş’a bin sandık Rus mermisi ve sekiz yüz elli adet silah temin etti. Teşkilatın on bölgede direnmesi Kılıç Ali Bey’in muhtemel aşiret isyanlarını önleyerek Antep’ten gelecek lojistik desteği engellemesi, İslahiye bölgesinden Fransızlara gönderilen yardımların önlenmesi işgalcilerin güç duruma düşmesine neden oldu. Atatürk, Suriye’deki Arap milliyetçilerini desteklemekle İngilizlerin sempatisini kazandı. Kuvayı milliye’nin direnmesi ve İngiliz rekabeti karşısında Suriye’den yardım alamayan ve çaresiz kalan Fransızlar 11 Şubat 1920’de Maraş’ı terk etti.
Fransızlar mağluben Maraş’tan ayrılınca 20 Ekim 1921’de Ankara’da Atatürk ile anlaşmaya mecbur oldu. Kuvayı milliye’nin direnişi karşısında Fransız işgalcileri Maraş ve güney cephede tutunamadı.
